गणेश चतुर्थी

गणेश चतुर्थी हा दिवस भाद्रपद शुद्ध चतुर्थी या तिथीला साजरा करतात. श्रीगणेशाच्या मुर्तीची प्रतिष्ठापना या दिवशी केली जाते.त्यानंतर दररोज सकाळ-संध्याकाळ पूजा-अर्चा व आरती केली जाते. आरतीच्या शेवटी देवें म्हणतात व प्रसाद वाटतात.

लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक यांच्या पुढाकारामुळे सुरू झालेला गणेशोत्सव गणेश चतुर्थीपासून पुढे दहा दिवस साजरा केला जातो. साधारणतः दहाव्या दिवशी अनंत चतुर्दशीला गणेश विसर्जन केले जाते.


महत्व :

अध्यात्मशास्त्रदृष्ट्या प्रत्येक देवता म्हणजे विशिष्ट तत्त्व आहे.दर महिन्याच्या चतुर्थीला गणेशतत्त्व नेहमीच्या तुलनेत पृथ्वीवर १०० पटीने कार्यरत असते,तर गणेशोत्सवामधील दीड दिवसांत ते १००० पटीहून अधिक कार्यरत असते.

संतांनी गौरवलेले दैवत श्री गणेश

संतशिरोमणी श्री ज्ञानेश्वरमाउलींनी ज्ञानेश्वरीच्या आरंभी
‘देवा तूचि गणेश, सकल मती प्रकाशु’,
असे म्हणून गणरायाला सविनय वंदिले आहे. संत एकनाथांनी भागवतटीकेत श्री गणेशाला
‘ओम् अनादि आद्या । वेद वेदान्त विद्या ।
वंद्य ही परमा वंद्या । स्वयंवेद्या श्री गणेशा ।।’
याप्रमाणे वंदन केले आहे.
संत नामदेवांनी
‘लंबरोदरा तुझे शुंडादुंड । करीतसे खंड दुश्चिन्हांचा ।।’,
असे म्हटले आहे.


प्रथम गणेशपूजन का करतात ?

गणपति दशदिशांचा स्वामी आहे. दशदिशा म्हणजे अष्टदिशा अधिक ऊध्र्व(वरची) आणि अधर(खालची) अशा दोन दिशा. इतर देवता त्याच्या परवानगीशिवाय कोणत्याही दिशेने येऊ शकत नाहीत; म्हणून कोणतेही मंगलकार्य किंवा इतर कोणत्याही देवतेची पूजा करतांना प्रथम गणपतिपूजन करतात.


प्राणशक्ति वाढविणारा

मनुष्याच्या शरीरातील निरनिराळी कार्ये निरनिराळ्या शक्तींद्वारे होत असतात. त्या निरनिराळ्या शक्तींच्या मूलभूत शक्तीला प्राणशक्ति असे म्हणतात. गणपतीचा नामजप हा प्राणशक्ति वाढविणारा आहे.


श्री गणेशाला वक्रतुंड का म्हणतात ?

सर्वसाधारणत: वक्रतुंड म्हणजे वाकड्या तोंडाचा, सोंडेचा असा अर्थ समजला जातो; पण ते चूक आहे.
‘वक्रान् तुण्डयति इति वक्रतुण्ड: ।’ म्हणजे वक्रमार्गाने(वाईट मार्गाने)चालणारे व बोलणारे अशांना शिक्षा करून जो सरळ मार्गावर आणतो तो वक्रतुण्ड.’


पूजेत डाव्या सोंडेचा गणपति का ठेवावा ?

पूजेत शक्यतो डाव्या सोंडेचा गणपति ठेवावा. उजव्या सोंडेचा गणपति हा अतिशय शक्तीशाली व जागृत आहे, असे म्हटले जाते.याउलट डाव्या सोंडेचा गणपति शीतल व अध्यात्माला पूरक असतो, याची पूजा नेहमीच्या पद्धतीने केली जाते.

गणेश चतुर्थीच्या पूजेसाठी तयार करण्यात येणारी मूर्ती कशी असावी ?

पुराणांत गणपती हा मळापासून बनला असल्याचे सांगितले आहे. चिकणमाती किंवा शाडूमाती यांपासून तयार केलेल्या गणेशाच्या मूर्तीमध्ये गणेशतत्त्व आकृष्ट होण्याचे प्रमाण प्लास्टर ऑफ पॅरिसच्या मूर्तीच्या तुलनेत खूप जास्त असते. तसेच गणेशमूर्ती ही शक्यतो पाटावर बसलेली व हातात पाश अंकुश धारण केलीली असावी. नैसर्गिक रंगांनी रंगवलेली असावी. त्यामुळे त्यातून अधिक प्रमाणात गणेशाची शक्ती कार्यरत होऊन पूजकाला अधिक लाभ होतो.

श्री गणपतीला दुर्वा व लाल फुले का वहावित ?

दुर्वांमध्ये श्रीगणेशाचे तत्त्व जास्तीतजास्त प्रमाणात आकृष्ट करून घेण्याची क्षमता असते. त्यामुळे गणपतीला दूर्वा वाहिल्याने मूर्तीत मोठ्या प्रमाणावर गणेशाची शक्ती जास्त प्रमाणात आकृष्ट होऊ मूर्ती जागृत होते. या दूर्वा नेहमी कोवळ्या अन् लहान आकाराच्या एकत्र जुडी करून वाहव्यात. दूर्वांना ३, ५, ७ अशा विषम संख्येच्या पात्या असाव्या. गणपतीच्या पूजेत लाल वस्त्र, जास्वंदीसारखे लाल फूल, रक्तचंदन यांसारख्या लाल वस्तू वापरणे फार महत्त्वाचे असते. याचे कारण म्हणजे; गणपतीचा वर्ण लाल आहे. पूजेत वापरलेल्या वस्तूंच्या लाल रंगामुळे गणेशाचे तत्त्व मूर्तीकडे जास्त प्रमाणात आकृष्ट होते व त्यामुळे मूर्ती जागृत व्हायला मदत होते.

मोदक
अ. 'मोद' म्हणजे आनंद व 'क' म्हणजे भाग. मोदक म्हणजे आनंदाचा लहानसा भाग.
मोदकाचा आकार नारळासारखा म्हणजे 'ख' या ब्रह्यरध्रांतील पोकळी सारखा असतो.
कुंडलिनी 'ख' पर्यंत पोहोचल्यावर आनंदाची अनुभूती येते. हाती धरलेला मोदक, म्हणजे
आनंद प्रदान करणारी शक्ती.

आ. 'मोदक' हे ज्ञानाचे प्रतिक आहे; म्हणून त्याला 'ज्ञानमोदक' असेही म्हणतात. ज्ञान
प्रथम थोडे आहे असे वाटते (मोदकाचे टोक हे याचे प्रतीक आहे); पण अभ्यास करू
लागल्यावर समजते की, ज्ञान हे फारच मोठे आहे. (मोदकाचा खालचा भाग हे त्याचे
प्रतीक आहे.) मोदक गोड असतो, ज्ञानाचा आनंदही तसाच असतो.


आरती अन् नामजप

गणेश चतुर्थीच्या काळात आरती म्हणणे म्हणजे कर्णकर्कश्य आवाजात ती म्हणणे, असे जणू समीकरणच झाले आहे. त्याऐवजी प्रत्यक्ष भगवान श्री गणेशासमारे उभे आरती आपण आरती म्हणत आहोत असा भाव ठेवून भावपूर्ण आणि आर्ततेने आरती म्हटली पाहिजे. तर तिचा लाभ होतो. खूप आरत्या म्हणण्याऐवजी फक्त गणेशाची आरती म्हणावी. त्यानंतर त्या ठिकाणी बसून काही वेळ श्रीगणेशाच नामजप केल्यास अधिक प्रमाणात लाभ मिळतो. गणेश चतुर्थीच्या काळात ‘ॐ गँ गणपतये नमः ।’ किंवा ‘श्री गणेशाय नमः ।’ नामजप जास्तीतजास्त केल्यास गणेशतत्त्वाचा खूप जास्त लाभ होतो.

बाप्पा

परवा भेटला बाप्पा, जरा वैतागलेला वाटला

"दोन क्षण दम खातो", म्हणून माझ्या घरी टेकला

"उंदीर कुठे पार्क करू? लॉट नाही सापडला"

मी म्हटले "सोडून दे, आराम करू दे त्याला"

"तू पण ना देवा, कुठल्या जगात राहतोस?

मर्सिडीजच्या जमान्यात सुद्धा उंदरावरून फिरतोस?"

"मर्सिडीज नाही, निदान nano तरी घेऊन टाक

तमाम देव मंडळींमध्ये थोडा भाव खाऊन टाक"

"इतक्या मागण्या पुरवताना जीव माझा जातो

भक्तांना खुश करेपर्यंत खूप खूप दमतो"

"काय करू आता माझ्याने manage होत नाही

पूर्वीसारखी थोडक्यात माणसे खुशही होत नाहीत"

"immigration च्या requests ने system झालीये hang

तरीदेखील संपत नाही भक्तांची रांग"

"चार-आठ आणे देऊन काय काय मागतात

माझ्याकडच्या files नुसत्या वाढतच राहतात"

"माझं ऐक तू कर थोडं थोडं delegation

management च्या theory मध्ये मिळेल तुला solution"

"M.B.A. चे फंडे कधी शिकला नाहीस का रे?

Delegation of Authority कधी ऐकलंच नाहीस का रे?"

"असं कर बाप्पा एक Call Center टाक

तुझ्या साऱ्या दूतांना एक-एक region देऊन टाक"

"बसल्याजागी कामं होतील, तुझी धावपळ नको

परत जाऊन कुणाला, दमलो म्हणायला नको"

माझ्या साऱ्या युक्त्यांनी बाप्पा खुश झाला

"एक वर देतो बक्षीस, माग हवं ते म्हणाला"

"CEO ची position, Townhouse ची ownership

immigration देखील होईल झटपट, मग duel citizenship"

मी हसलो उगाच, "म्हटलं खरंच देशील का सांग?"

अरे मागून तर बघ, थोडी देणार आहे टांग?

"पारिजातकाच्या सड्यामध्ये हरवलेलं अंगण हवं

सोडून जाता येणार नाही, असं एक तरी बंधन हवं"

"हवा आहे परत माणसातला हरवलेला भाव

प्रत्येकाच्या मनात थोडा मायेचा शिडकाव"

"देशील आणून मला माझी हरवलेली नाती?

नेशील मला परत जिथे आहे माझी माती?"

"इंग्रजाळलेल्या पोरांना थोडं संस्कृतीचं लेणं

आई-बापाचं कधीही न फिटणारं देणं?"

"कर्कश्श वाटला तरी हवा ढोल-ताशांचा गर्जार

भांडणारा असला तरी चालेल, पण हवा आहे शेजार"

"यंत्रवत होत चाललेल्या माणसाला थोडं आयुष्याचं भान

देशील का रे देवा, यातलं एक तरी दान?"

"तथास्तु" म्हणाला नाही, बाप्पा नुसता सोंडेमागून हसला सारं हाताबाहेर गेलंय पोरा, "सुखी रहा" म्हणाला......

पाहीले मी . . . . .

पाहीले मी पाचोळ्याला
फांद्याना लटकून रडताना,जगताना
तर कधी फुलण्याआधी
कळी गळून पडताना
ऐन बहरात फुलांचा
रंग उडून जाताना
अन कुठे सुरकुतल्या देहातूनही उरला
गंध ओवळून टाकताना

पाहीले मी डेरेदार वृक्षाखाली
सावली हरवून जाताना
तर कुठे इवल्या रोपाखाली
वारूळ उभे रहाताना
वादळाशी झूंज देत
इतिहास नवा रचताना
तर कुणी अलवार झूळकीसरशी
मुळासकट पडताना

पाहीले मी देवळात दगडावर
अभीषेक दुधाचा होताना
तर कधी भीकार रस्त्यावर पत्थरात
अन्कुर उद्याचा फुटताना
खडकाळ बंजर जमीनीवर
नांगर यत्नाच फिरताना
तर कुठे नर्मदेच्या तीरावर
गोट्यांचे पीक येताना

पाहीले मी हिमालयाला
नतमस्तक धरेसमोर होताना
तर कधी इवल्या शीळेला
मिजास उंचीची मारताना
कुणी उगीच ढगात बोट घालून
देवांशी नाते सांगताना
तर कुठे कुण्या रामाच्या संजीवनीसाठी
भार सारा वीसरताना

पहातोय मी सचेतनात अचेतन
तितकेच भरून आहे
निर्मळ भागीरथीच्या संगे
गटारगंगा दडुन वाहे

असेच सर्व पहता पहता
डोळे क्षणभर मीटून घेतो
गोल खोल गुढ जगाची
खडकाळ रीत समजुन घेतो...

माझा घोडा छैलछाबिला

मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला
मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला

माझ्या गाडीला दोन चाके
त्यात बसती बाळ राजे
खूळ खूळ घुंगरू वाजे
खूळ खूळ घुंगरू वाजे
माझा घोडा डौलात चाले !

मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला
मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला

माझा चाबूक सटाक वाजे
चल रे घोड्या जाऊ वेगी
खूळ खूळ घुंगरू वाजे
खूळ खूळ घुंगरू वाजे
माझा घोडा भर भर धावे !

मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला
मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला

मामा चे घर आले आले
दाणा पाणी देईन तुझ रे
खूळ खूळ घुंगरू वाजे
खूळ खूळ घुंगरू वाजे
माझा घोडा चौखूर धावे !

मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला
मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला
मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला

माझ्या गाडीला दोन चाके
त्यात बसती बाळ राजे
खूळ खूळ घुंगरू वाजे
खूळ खूळ घुंगरू वाजे
माझा घोडा डौलात चाले !

मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला
मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला

माझा चाबूक सटाक वाजे
चल रे घोड्या जाऊ वेगी
खूळ खूळ घुंगरू वाजे
खूळ खूळ घुंगरू वाजे
माझा घोडा भर भर धावे !

मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला
मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला

मामा चे घर आले आले
दाणा पाणी देईन तुझ रे
खूळ खूळ घुंगरू वाजे
खूळ खूळ घुंगरू वाजे
माझा घोडा चौखूर धावे !

मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला
मी घोडा गाडीवाला
माझा घोडा छैलछाबिला

आनंदी आनंद गडे

आनंदी आनंद गडे, इकडे तिकडे चोहिकडे
वरती खाली मोद भरे, वायूसंगे मोद फिरे
नभांत भरला, दिशांत फिरला, जगांत उरला
मोद विहरतो चोहिकडे

सूर्यकिरण सोनेरी हे, कौमुदि ही हसते आहे
खुलली संध्या प्रेमाने, आनंदे गाते गाणे
मेघ रंगले, चित्त दंगले, गान स्फुरले
इकडे, तिकडे, चोहिकडे

नीलनभी नक्षत्र कसे, डोकावुनि हे पाहतसे
कुणास बघते ? मोदाला; मोद भेटला का त्याला ?
तयामधे तो, सदैव वसतो, सुखे विहरतो
इकडे, तिकडे, चोहिकडे

वाहति निर्झर मंदगती, डोलति लतिका वृक्षतती
पक्षी मनोहर कूजित रे, कोणाला गातात बरे ?
कमल विकसले, भ्रमर गुंगले, डोलत वदले
इकडे, तिकडे, चोहिकडे

स्वार्थाच्या बाजारात, किती पामरे रडतात
त्यांना मोद कसा मिळतो, सोडुनि स्वार्था तो जातो
द्वेष संपला, मत्सर गेला, आता उरला
इकडे, तिकडे, चोहिकडे

- बालकवी (त्र्यंबक बापूजी ठोंबरे)

तू अशी. . तू तशी. . .

तू अशी. . तू तशी. . . तू नक्की आहे तरी कशी. .??
अल्लड, अवघड तरीही सर्वाना आवडेल अशी. . .
तू आहे तुझ्या सारखीच स्वछंदी. . . .
तुझ्या येण्याने सर्व जग बदलून जाते. .
सारे काही सुगंधी, संगीतमय. . हवे हवेसे वाटते. . .
तू फक्त बोलली तरी ग्रीष्मात पाउस पडेल,
तू एकदा हसली तर निमिषभर फक्त तूच दिसेल. . .
तुझ्या प्रत्येक कृतीत प्रेम, मैत्री, माया
यांचं त्रिवेणी संगम आहे. . .
तुझ्या त्या नजरेतील नजाकतीला कसलीच तोड नाही,
मला आता तुझ्या शिवाय दुसरी कसलीचओढ नाही. . . .
तुझ्या निखळ मनात अडकून राहायला होतं. .
तुझ्या निरागस हसण्यात हरवून जायला होतं. . .
तुझ्या आवाजातील बंदिश जीव ओढून नेते. .
तुझ्या डोळ्यातील अश्रु माझे प्राणच् घेते. . .
या वेड्याचे प्रेमफक्त तुझ्यावरच असेल. .
तु प्रेम दे अथवा नको देऊ, पण साथ मात्र सोडू नकोस. .
दुःख आले माझ्याशीबोल, एकटी सहन करु नकोस. .
ओठांवर नेहमी हसु ठेव, डोळ्यात अश्रु आणु नकोस. . . ..

प्रेमाला उपमा नाही

प्रेमाला उपमा नाही ,
कारण उपम्याला रवा नाही,
रव्याला गहू नाही,
गव्हाला पाणी नाही,
पाण्याला पम्प नाही,
पम्पाला पैसे नाही,
पैस्याला नौकरी नाही,
नौकरीला डीग्री नाही,
डीगरीला शिक्षण नाही,
शिक्षनाला कॉलेज नाही,
कॉलेजला पोरी नाही,
पोरीन्शीवाय प्रेम नाही,
म्हणून प्रेमाला उपमा