कुंती

प्रत्येकीलाच राहतो गर्भ कौमार्यावस्थेत,
अवांछीत नपुसक राद्न्यिपदापूर्वि;
फरक इतकाच की तिची ताकद होती
एक प्रतिसुर्य वाढवण्याची,
गंगेत सोडून देण्याची निर्मम
जी प्रत्येकीची नसते.
हिरण्यगर्भ पोसावा
इतकी जबरदस्त कूस कुणाची आहे?
म्हणून तर हे असंख्य, निरपराध गर्भपात
दिशा लाल लाल करणारे सकाळ-संध्याकाळ...
म्हणून तर ही वस्त्रहरणे दिवसांची,
उलटे फासे नियतीचे परत परत,
वनवास विराट अद्न्यातघरचे,
फजीत करणारे मायावी इंद्रप्रस्थ,
मुल्यांची अणुभट्टीच असे युध्दाचे प्रसंग
आपल्याशीच,
आणि स्वर्गाच्या फक्त प्रवेशद्वारापाशीचे मरण-
मग सारेच संपते ते...


कवी - द.बा.धामणस्कर
कवितासंग्रह -प्राक्तनाचे संदर्भ

हस्तांतर

विसर्जनासाठी गणपती नेताना
मला मूर्ती अवजड झाली, तेंव्हा
उसळत्या तारुण्याचा
माझा मुलगा मला म्हणाला: द्या इकडे

मी मूर्ती तात्काळ मुलाचा हातावर ठेवली
चौरंगासहित
मुलानेही मूर्ती हातात घेतली नीट सावरून,तर
मी एका दैवी आनंदात अकल्पित
परंपरा पुढे सरकल्याचा....

मी पुन्हा तरूण ययातिसरखा;
माझा मुलगा जख्ख म्हातारा
परंपरेचा ओझ्याने वाकलेला...


कवी - द.बा.धामणस्कर
कवितासंग्रह -प्राक्तनाचे संदर्भ

कंदील विकणारी मुले

उत्साहाने घरचा कंदील करण्याचा वयात त्यांना
परोपरीने सजवून विकणारी ही मुले या
दिवाळीची खरेदी केरीत हिंडणार्या
श्रिमंत गर्दीची कुणीच लागत नाहीत..
त्यांचे खांदान मुळातच वेगळे
ती आली आहेत उपासमारीचा अर्धपोटी संसारातून
किंवा संप-टाळेबंदीत हकनाक
देशोधडीला लागलेल्या कुटुंबातून,
किंवा कर्त्याच्या अपमृत्युने
छप्पर उडालेल्या घरामधून;किंवा
आपल्याच आईने नवा यार शोधल्यावर
जमलेल्या अवघ्या नामुष्कीच्या अंधारतून...
थोडक्यात म्हणजे, कायमची
रात्र असलेल्या प्रदेशातील ही अभागी मुले...
त्यांना आहे एकदम मान्य तुमचा
सर्वाधीकार प्रकाशावरचा; म्हणून तर ती
तुमचाच प्रकाश अधीक वैभवशाली दिसावा यासाठी
काठ्यांना रंगीबेरंगी आकाशकंदील अडकवून
भर बाजारात
तुमचीच वाट पहात उभी आहेत


कवी - द.बा.धामणस्कर
कवितासंग्रह - बरेच काही उगवून आलेले

घर

माझी मुलगी सकाळीच
जागा शोधण्यासाठी बाहेर पडते
त्याचाबरोबर नवे घरकूल थाटायचे आहे..

ती उशिरा परत येते तेंव्हा आत माझे
जेवण चाललेले. मी कमालीच उत्सुक
ती आत यावी म्हणून;तर ती
बाहेरच कितीतरी वेळ-
हिला, बहिणीला जागेविषयी सांगत रहिलेली
तिचा आवाज इअतक्या दुरुनही
जाणवतो आहे बराचसा विकल आणि
सारे पर्युत्सुक प्रश्न, त्यांना न कळत तिला
सतावीत रहिलेले..

माझे जेवण होते तेंव्हा
कोलाहल केंव्हाच संपलेला; म्हणून मी
बाहेरचा खोलीत डोकवतो तर
माझी मुलगी पूर्ण थकलेली
कपडे न बदलताच सोफ्यावर
भिंतीकडे तोंड करून निजलेली
मी पुन्हा निरखून पहातो तर
मुलगी नसतेच; असते कुणी
प्रौढ स्त्री डोळे मीटून
पराभूतशी पडलेली.तिचा कपाळावर
ओळीमागून ओळी आखलेल्या सुस्पष्ट
ज्याचावर घर नावाचा म्रुगजळाविषयीचे
काही सुरवातीचे निष्कर्ष अक्षरश:
रक्ताचा पाण्याने लिहिलेले...


कवी - द.बा.धामणस्कर
कवितासंग्रह - बरेच काही उगवून आलेले

समुद्राविषयी

१.
सर्व नद्या, इच्छा असो-नसो,
समुद्राला मिळतात. त्यांच्या
निमुट आसवांनी सारा समुद्रच
खारट करून टाकलेला.

२.
समुद्र आपल्यासारखाच : दुःखी.
त्याच्या विव्हळण्याचा
समुद्रगर्जना म्हणून प्रथम
कुणी अधिक्षेप केला?
आवेगाने किनार्‍यापर्यंत
वाहत आलेल्या त्याच्या अश्रूंना
भरती कुणी म्हटले आणि
डोळ्यात जमणारे पाणी मागे
खेचणार्‍या निग्रहाला ओहोटी?


कवी - द.बा.धामणस्कर
कवितासंग्रह - बरेच काही उगवून आलेले

पानं

पानं फाटलेली: वार्‍याचे
सारे अतिप्रसंग सहन केलेली.

पानं भुईवर विखुरलेली : झाडानेच
अपरात्री घराबाहेर काढलेली.

पानं मूक, स्तब्ध : अतर्क्य उत्पातात
वाचा गमावून बसलेली.

पानं हीन-दीन : कुणावरही
सावली धरण्याची पुण्याई संपलेली.

पानं असहाय्य : सीतेसारखी शेवटी
मातीच्या गरीब आश्रयाला आलेली. . .


कवी - द.बा.धामणस्कर
कवितासंग्रह - बरेच काही उगवून आलेले

नास्तिक

माणसांचे संघटित क्रौर्य पाहून
त्याच्या डोळ्यांत पाणी आले;
त्यांच्या उथळ ज्ञानाने तो व्यथित झाला
आणि त्यांच्या मूर्ख श्रद्धांनी त्याला
खराखुरा दैवी मनस्ताप दिला…

मग, त्याने हृदयातील सारी कणवच
हृदयासह फुंकून टाकली एका
सतत जागणार्‍या मेंदूच्या मोबदल्यात; आणि
हातातील बुद्धिवादाचा दंडुका परजीत तो
आव्हान देत सुटला धर्मग्रंथातील
निर्दय ईश्वरी सत्तेला…

बंधुभाव शिकवणार्‍यांनीच
माणसामाणसांत उभारलेल्या भितींवर त्याने
मनसोक्त प्रहार केले आणि
आमचे ज्ञानचक्षू कायमचे मिटावेत म्हणून राबणार्‍या
शिक्षणव्यवस्थेवर तो दांडूका हाणत राहिला…

आत्मघातकी वेगाने जन्मणारी
गरीब देशांतील मुले पाहताना अचानक
सर्व मानवजातच एखाद्या अणुयुद्धात
संपवून टाकण्याची शक्यता त्याला दिसली
आणि एका कल्पित सुखाचे हासू त्याच्या गालांचे
स्नायू प्रसरण पाववून गेले.

मानवाचा निर्वंश तसा वाईट नाही हे
त्याने दंडुक्याशिवायही पटवून दिले असते;
प्रश्न परंतु पृथ्वीवरच्या
इतर समजूतदार, सुंदर प्राण्यांचाही होता -
खारी, मोर, ससे, वाघ, हरणे इत्यादी इत्यादी.

त्यांचा विचार करताना त्याची
दंडुक्याची पकड सैल झाली आणि
एका दयाळू अनिवार्यतेने
फक्त माणसांच्याच विनाशाची
नवीन शक्यता तो शोधू लागला….


कवी - द.बा.धामणस्कर
कवितासंग्रह - बरेच काही उगवून आलेले