माणिक सीताराम गोडघाटे ऊर्फ कवी ग्रेस (१० मे, १९३७; - २६ मार्च, २०१२) हे मराठी कवी होते.
संध्याकाळच्या कविता
संध्याकाळच्या कविता हा सुप्रसिद्ध मराठी कवी ग्रेस (माणिक गोडघाटे) यांचा १९६७ मध्ये प्रथम प्रकाशित झालेला काव्यसंग्रह आहे.
एकूण सहा काव्यगुच्छांमध्ये हा संग्रह विभागलेला आहे. आषाढबन, चंद्रधून, मरणगंध, स्मरणशिल्प, ऊर्मिलेच्या कविता आणि बर्फाच्या कविता हे संग्रहातील काव्यगुच्छ आहेत. संध्याकाळी, सूर्य अस्ताला जात असताना निसर्गात उठणाऱ्या रंगतरंगांच्या पार्श्वभूमीवर त्यांच्या कविता मानवी दुःखाचे अपूर्व चित्रण करतात आणि जड व चैतन्याच्या संगमावर तरळणाऱ्या संधिप्रकाशात इंद्रियगोचर सृष्टीपलीकडील अज्ञात प्रदेशाच्या लोभस खुणाही दाखवितात. या संग्रहात स्वतः कवीने पुस्तकाच्या अखेरीस दिलेल्या कालक्रमानुसार 'रंग' (जानेवारी १९५८) ते 'रंगास्त' (नोव्हेंबर १९६५) अशा सुमारे ८० कविता समाविष्ट आहेत.
१. आषाढबन
२. रंग
३. उखाना
४. ओळख
५. हळवी
६. पहांट
७. आकाश
८. हिमगंध
९. निर्मिती
१०. पाउले
११. पार्श्वभूमी
पांढर्‍या शुभ्र हत्तींचा
वाट
एकूण सहा काव्यगुच्छांमध्ये हा संग्रह विभागलेला आहे. आषाढबन, चंद्रधून, मरणगंध, स्मरणशिल्प, ऊर्मिलेच्या कविता आणि बर्फाच्या कविता हे संग्रहातील काव्यगुच्छ आहेत. संध्याकाळी, सूर्य अस्ताला जात असताना निसर्गात उठणाऱ्या रंगतरंगांच्या पार्श्वभूमीवर त्यांच्या कविता मानवी दुःखाचे अपूर्व चित्रण करतात आणि जड व चैतन्याच्या संगमावर तरळणाऱ्या संधिप्रकाशात इंद्रियगोचर सृष्टीपलीकडील अज्ञात प्रदेशाच्या लोभस खुणाही दाखवितात. या संग्रहात स्वतः कवीने पुस्तकाच्या अखेरीस दिलेल्या कालक्रमानुसार 'रंग' (जानेवारी १९५८) ते 'रंगास्त' (नोव्हेंबर १९६५) अशा सुमारे ८० कविता समाविष्ट आहेत.
१. आषाढबन
२. रंग
३. उखाना
४. ओळख
५. हळवी
६. पहांट
७. आकाश
८. हिमगंध
९. निर्मिती
१०. पाउले
११. पार्श्वभूमी
पांढर्‍या शुभ्र हत्तींचा
वाट
तो प्रवास सुंदर होता
आकाशतळी फुललेली
मातीतिल एक कहाणी
क्षण मावळतीचा येता
डोळ्यांत कशाला पाणी ?
तो प्रवास सुंदर होता
आधार गतीला धरती
तेजोमय नक्षत्रांचे
आश्वासन माथ्यावरती
सुख आम्रासम मोहरले
भवताल सुगंधित झाले
नि:शब्द वेदनांमधुनी
गीतांचे गेंद उदेले
पथ कुसुमित होते काही
रिमझिमत चांदणे होते
वणव्याच्या ओटीवरती
केधवा नांदणे होते
कवी - कुसुमाग्रज
मातीतिल एक कहाणी
क्षण मावळतीचा येता
डोळ्यांत कशाला पाणी ?
तो प्रवास सुंदर होता
आधार गतीला धरती
तेजोमय नक्षत्रांचे
आश्वासन माथ्यावरती
सुख आम्रासम मोहरले
भवताल सुगंधित झाले
नि:शब्द वेदनांमधुनी
गीतांचे गेंद उदेले
पथ कुसुमित होते काही
रिमझिमत चांदणे होते
वणव्याच्या ओटीवरती
केधवा नांदणे होते
कवी - कुसुमाग्रज
जात्यावरील ओव्या
न्हाननी माझा घर,
सप्या लोट्यांनी दिसे थोर.
कापसाच्या गादयेवर
पटी वाचिता माझो बाळ.
दारातले केळी,
वाकडा तुझा बौण
नेणता तान्हा बाळ
शिरी कंबाळ त्याचा तौण
जायेच्या झाडाखाली,
कोण निजलो मुशाफिर,
त्याच्या नि मस्तकावर,
जायो गळती थंडगार,
सप्या लोट्यांनी दिसे थोर.
कापसाच्या गादयेवर
पटी वाचिता माझो बाळ.
दारातले केळी,
वाकडा तुझा बौण
नेणता तान्हा बाळ
शिरी कंबाळ त्याचा तौण
जायेच्या झाडाखाली,
कोण निजलो मुशाफिर,
त्याच्या नि मस्तकावर,
जायो गळती थंडगार,
गौरी पुत्र गजानन
गौरी पुत्र गजानन देवात महान हा शिवपुत्र गजानन देवातं महान , मंगल मंगल बोला मंगल मंगल ॥धृ॥
मुगुटाला हिरे शोभे रत्‍नजडितांचे , कानात कुंडल तेज पडे सुर्याचे, हो पडे सुर्याचे, गणपतीच्या गळ्यामध्ये शोभे पुष्पमला ॥१॥
गणपतीच्या भाळी शोभे केशराचा टिळा पिवळा पितांबर कटी शोभुनी दिसला पायात पैंजण आवाज रुणझुण झाला ॥२॥
शमी पत्री दुर्वा हरळी आवड मनाची सर्वांगी उटी शोभे लाल शेंदुराची , हो लाल शेंदुराची,पुढे गुळ खोबर्‍याचा नैवेद्यदाखविला ॥३॥
सोन्याच्या सिंहासनी गणेश विराजला, शारदा सरस्वति दोन्ही बाजुला , शांताने हा गणपति हृदयी ध्यानिला ॥४॥
मुगुटाला हिरे शोभे रत्‍नजडितांचे , कानात कुंडल तेज पडे सुर्याचे, हो पडे सुर्याचे, गणपतीच्या गळ्यामध्ये शोभे पुष्पमला ॥१॥
गणपतीच्या भाळी शोभे केशराचा टिळा पिवळा पितांबर कटी शोभुनी दिसला पायात पैंजण आवाज रुणझुण झाला ॥२॥
शमी पत्री दुर्वा हरळी आवड मनाची सर्वांगी उटी शोभे लाल शेंदुराची , हो लाल शेंदुराची,पुढे गुळ खोबर्‍याचा नैवेद्यदाखविला ॥३॥
सोन्याच्या सिंहासनी गणेश विराजला, शारदा सरस्वति दोन्ही बाजुला , शांताने हा गणपति हृदयी ध्यानिला ॥४॥
उषा
होतो पुस्तक घेउनी सहज मी दारात त्यांच्या उभा,
बाला तोंच समोरूनी कुणीतरी आली त्वरेने पुढे
वार्‍याने उडुनी पुनःपुनरपी चंद्रास जे झाकिती
मागे सारित-सांवरीत पदरा-ते मोकळे कुंतल,
किंचित हासूनि बोलली मजसि ती अस्पष्ट काही तरी,
किंवा स्पष्ट असेल ते, समजले माते न तेव्हा पण;
होतो स्तब्ध तसाच मी, मजकडे डोळे तिचे लागले;
त्यांचे तेज खुले मुखावरी; रवी जाताच खाली जरा
त्याची मावळती प्रभा पसरूनी रंगे जशी वारूणी,
गोर्‍या, नाजुक या तनूवर तशी शोभे छटा तांबुस;
नाही पार्थीव भाव ज्यास शिवले, स्वर्गीय जे शैशव
त्याची ही रमणीय मूर्तिच उभी माझ्याकडे राहिली.
मी त्यानंतर पाहिले नच तिला,-वर्षे किती लोटली?
चित्ताच्या क्षितीजावरून परि ती नाही उषा लोपली.
- ग.त्र्यं.माडखोलकर
बाला तोंच समोरूनी कुणीतरी आली त्वरेने पुढे
वार्‍याने उडुनी पुनःपुनरपी चंद्रास जे झाकिती
मागे सारित-सांवरीत पदरा-ते मोकळे कुंतल,
किंचित हासूनि बोलली मजसि ती अस्पष्ट काही तरी,
किंवा स्पष्ट असेल ते, समजले माते न तेव्हा पण;
होतो स्तब्ध तसाच मी, मजकडे डोळे तिचे लागले;
त्यांचे तेज खुले मुखावरी; रवी जाताच खाली जरा
त्याची मावळती प्रभा पसरूनी रंगे जशी वारूणी,
गोर्‍या, नाजुक या तनूवर तशी शोभे छटा तांबुस;
नाही पार्थीव भाव ज्यास शिवले, स्वर्गीय जे शैशव
त्याची ही रमणीय मूर्तिच उभी माझ्याकडे राहिली.
मी त्यानंतर पाहिले नच तिला,-वर्षे किती लोटली?
चित्ताच्या क्षितीजावरून परि ती नाही उषा लोपली.
- ग.त्र्यं.माडखोलकर
याची सदस्यत्व घ्या:
पोस्ट (Atom)