वेडगाणे

टला-ट रीला-ई

जण म्हणे काव्य करणारी.

आकाशाची घरे

त्याला प्रकाशाची दारे

ग्रहमाळांच्या वर अडसरी ग,

जन म्हणे काव्य करणारी.

पाचूंच्या वेली

न्हाल्या लावण्याच्या जली

दारी उभ्या स्वर्गीय नरनारी-ग,

जन म्हणे काय करणारि.

उडुगणांच्या यानी

बसुन विश्वाची राणी

अनंताची प्रदक्षणा करी-ग,

जन म्हणे काव्य करणारी.

चंद्राचे हसणे

वायूचे बरळणे

सृष्टिसुरात सुर मी भरी-ग,

जन म्हणे काव्य करणारी.

मी न तुझी-त्याची

मी न माझी-कुणाची !

ब्रह्मांडाच्या घडामोडी करी-ग,

जन म्हणे काय करणारी.

दिव्य भोगांच्या खाणी

गाय मनोमय वाणि

कशी वदेल राठ वैखरी-ग,

जन म्हणे काव्य करणारी.

टला-ट-रीला-री

जन म्हणे काव्य करणारी


कवी - बी
कवितासंग्रह - फुलांची ओंजळ

प्रमिला

राहे सत्कविकल्पनेत, सवितातेजात, जी दिव्यता
जीच्या ती नयनी वसूनि वितरी मांगल्यसंपन्नता

ती निद्रावश होय आज रमणी एकान्त शय्येवर.
वाटे की निजले निरभ्र गगनीनक्षर हे सुंदर !

येता दृष्टिपथात मी, मिटुनि जे संकोच पावे अती,
ते निद्रेत मुखारविंद फुलले मंदस्मिताने किती !

स्वच्छंदे प्रतिकरिता मजप्रति, प्रोत्साह ये ज्या नव,
हाले हात मृणालनालसम, तो माझा करी गौरव !

त्वा कैलास विरोध आजवर जो माझा सखे-साजणी !
त्याचा हा अनुताप काय दिसतो झाला असे त्वन्मनी ?

हे ओष्ठ स्फुरतात, आतुर जणो माझ्यासवे भाषणी,
निद्रा ही उपकारिणी प्रगतली, घाली हिला मोहनी !

माझी मूर्ति असेल सांप्रत हिच्या ह्रन्मंदिरी स्थापिली,
न्हाणोनि प्रणये, सुनर्म सुमने अर्पून आराधिली,;

झाले सस्मित आस्य, नेत्र उघडे ईषत्‌, कपोली कर,
रामा मंगलदेवता रमतसे निर्वैर शय्येवर

वाहे तो सरिदोघ, जोवै असे त भूवरि भूधर,
नक्षत्रांसह चंद्रसूर्य असती व्योमात की जोवरः

राहो तोवर ही अशीम विषमा निद्रिस्त रामा स्थिर,
मी राहीन असाच पाहत उभा हे चित्र लोकोत्तर !


कवी - बी
कवितासंग्रह - फुलांची ओंजळ

पिंगा

माझा पिंगा गोड गडे
अद्वयरंगी रंग चढे.

नाचण मी मुळची मोठी,
उद्भवल्या माझ्या पोटी

कोमल नवनीतापरिस,
ज्योत्स्नेहुनि कान्ती सरस

दिक्‌रागाहुनि दिव्यतर,
चंचल चपलेच्याहि पर

वृत्ति गोरट्या अकलंकी-
माय तशा झाल्या लेकी !

प्रसन्न ह्रदयाच्या कोशी
असती सौरभसराशी

त्यास लुटाया पोटभरी
वृत्ती झाल्या हो भ्रमरी !

गोंगाटाला थांबविले,
श्रवणमनाला कळु न दिले

कौशल्याची नवलाई
रस चोरुनि प्याल्या बाई !

तो प्रमदांचा संभार
लोटुनि आला अनिवार,

बळेचि माझा धरुनि कर
मज केले वृत्याकार

धुंद नशा भरली नेत्री,
जीवन मुसमुसले गात्री.

गुरुलघुतेची कृत्रिम ती
पार उडाली मम भ्रांती.

मिळून आम्ही सर्वजणी
नाच मांडिला एकपणी.

अनेक नेत्रांचे बघणे,
अनेक कंठांचे गाणे

अनेक चरणांचे जाणे,
अनेक चित्ताचे स्फुरणे,

दृष्टी, वाणी गती, मती
एकच येथुन तेथुन ती.

प्रवाह बहुमुख जो होता
वाहे एकमुखे आता,

वृत्तीचे बळ मज मिळता
विश्व सहज आले गिळता.

पिंगा माझा सोन्याचा,
पंजर रत्‍नाचा त्याचा,

पहा ! उघडिले दाराला,
पिंगा आकाशी गेला !

पिंगा माझा अलौकिक
शोधुन आला भूलोक.

चारी खाणी मी वाणी
सांगितले त्याने कानी !

पिंगा गेला स्वर्गाला.
भूवरि घेउनि त्या आला.

अंघ्‍रितली दडपुनि त्याला
नाच वरी म्या मांडियला !

दानव मानव सुरासुर
मी, मजविण ते निःसार !

मी येता उदयोन्मुख ते
जग तेव्हाची संभवते !

दुर्बलपण पहिले गेले,
क्षुद्रपणातुन मी सुटले,

जीर्णबंध सारे तुटले,
मी माझी मज सापडले !

स्वार्थजनित सद्‌गुणभास
जडले होत अंगास

ते गुण झाले मम धर्म
प्रेमास्तव आता प्रेम !

तारा सारंगीवरल्या
सम सुरी लागुन गेल्या;

भूते आली साम्याला
मोहर आनंदा आला !

विश्वबंधुता एकांगी
न पुरे माझ्या पासंगी,

भूते मी मजला नाते-
द्वैत कसे हे संभवते ?

मज कसले जाणे येणे !
भाव-अभावाविण असणे.

बुदबुद हो की कल्लोळ
अर्णवपद माझे अढळ !

काय करू पण कसे करू !
मीपण माझे का विसरू ?

’दीपकळीगे ! दीप्तीला
सोड-’ म्हणे का बुध तिजला ?

म्लानपणाविण लावण्य,
क्षीणपणाविण तारुण्य,

मंगलमांगल्यायतन,
नित्यानंद निरावरण,

विश्ववैभवालंकरण,
ते माझे ते-स्वयंपण !

पिंगा आला भर रंआ,
आत्मभाव भिडला अंगा.

नाच परी मम राहीना,
स्वभाव मुळचा जाईना !

नाचा माझ्या वृत्तींनो !
नाचा भुवनसमूहांनो !

नाच आपला भूताला
होवो शान्तिप्रद सकला !


कवी - बी
कवितासंग्रह - फुलांची ओंजळ

प्रणयप्रयाण

भंगता दीप तेजाची मृत्तिकेत कलिका नमते.

देवेंद्रचापचारुश्री, विखरता मेघ, ओसरते.

विच्छिन्नतंतुवीणेची श्रुतिरम्यरवस्मृति नुरते.

प्रस्फुट प्रीति नंतर ती, उद्गारमाधुरी सरते.

नष्टता दीप वीणा ती

सुप्रभा न सुस्वर उरती,

निर्मिती न अंतःस्फुरणे, संपता प्रणय, गीताते !

रागोर्मिरक्तचित्ताचे मग मधुर काव्य ते कुठले ?

नैराश्यजन्य नादांचे चिर निलय ह्रदय ते बनले.


कवी - बी
कवितासंग्रह - फुलांची ओंजळ

उध्वस्तसदनशालेच्या रंध्रांत वायु जणु बोले !

सागरी निमाले कोणी,

त्यावरी घोर घोषांनी

जणु आक्रंदन वीचींनी मांडिले विकलचित्ते ते

ह्रदयांचे मेलन होता पाखरू नव-प्रीतीचे

त्यागिते प्रथम त्यामधले कोटर प्रबलबंधांचे;

अबलांतरि वसते घाले सोसाया पूर्वस्मृतिचे.

बा प्रणया ! भंगुर सगळे

वस्तुजात म्हणसी इथले,

का क्षीण सदन मग रुचले स्वोद्भवस्थितिप्रलयाते ?

तुज विकार आता ह्रदया ! आंदोलन देतिल खासे,

शैलाग्रकोटरी गृध्रा हालवी प्रभंजन जैसे.

तुज हसेल तीव्र प्रज्ञा अभ्रांत जसा रवि हासे

तव तुंग नीड ते कुजता,

कोसळूनि आश्रय नुरता,

हिम पडता, पल्लव झडता, उपहासित होशिल पुरते !

दीपज्योतीस

सोन्याची तनु जाळितेस अपुली पाषाणमूर्तीपुढे,

मुग्धे ! ते वद कोण पुण्य तुझिया हातास तेणे चढे ?

सारे विश्व बुडे तमात तिकडे भांबावुनी बापुडे,

गे ! निष्कंप, तुला परंतु इकडे, ही ध्यानमुद्रा जडे.

घ्याया कोंडुनि मंदिरात जगदुद्यानी न तू जन्मली,

वाया नासुनि जावया नुगवली बागेत चाफेकळी !

व्हाव्या वर्धित वस्तु ज्यात वसते सौंदर्य अत्युत्कट,

इच्छा केवळ की ! न वस्तुसह ते पावो जगी शेवट.

प्रत्यंगी अवघ्या प्रकर्षभर ये ज्यांच्या पुरा मोडुन

त्यांच्या पूर्णपणास सुस्थिरपणा येथे न अर्धक्षण,

पूर्णोत्थानपनकाल तोच पतनप्रारंभही होतसे,

ऐसा निष्ठुर कायदा सकल या सृष्टीत शासीतसे !

येथे नूतनजीर्ण, रूप अथवा विद्रूप, नीचोत्तम;

न्यायान्याय, अनीतिनीति, विषयी संभोग का संयम;

जाती ही भरडोनि एक घरटी, एकत्र आक्रंदत,

आशा भीतिवशा म्हणूनिच मृषा स्वर्ग स्रुजी शाश्वत.

हे विषम्य असह्य ’होतसमयी’ स्थापावया साम्यता,

तेजोवंत यदा यदा त्यजुनी ती प्रेतोपमा स्तब्धता;

अन्यायप्रतिकारकार्य करिती नाना प्रकारान्तरे,

दारी बंड ! घरात बंड ! अवघे ब्रह्मांड बंडे भरे !

हे लोकोत्तर रूप तेज तुजला आहे निसर्गे दिले,

की तू अन्य तशीच निर्मुनि जगा द्यावीस काही फले;

दाने दे न कुणा निसर्ग ! धन तो व्याजे तुम्हा देतसे,

ते त्याचे ऋण टाक फेडुनि गडे ! राजीखुशीने कसे !

होता वेल रसप्रसन्न फुटुनी येतो फुलोरा तिला,

ती आत्मप्रतिमास निर्मुनि हसे संहारकालानला;

’वाडा आणि जगा’ निसर्ग म्हणतो सृष्टीस भूतात्मिका,

डोळ्यांनी उघड्या पहात असता होशी गुन्हेगार का ?


कवी - बी
कवितासंग्रह - फुलांची ओंजळ

वात्सल्य

पूर्वेला स्पर्शुनि शशि अस्तंगत झाला,

उदरस्थ बिंब तदनंतर ये उदयाला.

पाहता पुत्रमुख अश्रु तिचे ओघळले.

हिम होउनि होते ते सृष्टीवर पडले.

व्योमस्थ दृश्यसाम्य ते तदा महिवरले

पाहिले; नष्ट शैशवस्मरण टवटवले.

निष्कलंक मुख, विस्तीर्ण भाळ तेजाळ,

तनुवर्ण धवल, करुणालय नयन रसाळ.

ती मातृदेवता उंच समोर करात

शिशु धरूनि होती तन्मुखदृक्‌सुख पीत.

या निखळ सुखाचा सहकारी प्रेमाचा

तो होता तिजला अंतरला जन्माचा.

दामिनीदामसम दारुणतर ते स्मरण

हदरवी स्फुरुनिया तदीय अंतःकरण.

ह्रदयाच्या दिसला खोल कपारी आत

शून्याचा अंधुक देश अपार अनंत;

दुःखाचा अन्तःप्रवाह वाहत होता,

ओलावा त्याचा स्फोट मुखी हो करिता.

पूर्णस्थ बिंदु म्रुदु गंधवाह हलवोनी

दो बिंदूंचे करि एकजीव मिळवोनी;

या विश्वकदंबी तेवि मातृबिंदूते

शिशुबिंदु मिळे जगदंबदयामृतवाते

आरक्तरेणुरविहास्य उधळले तिकडे,

ते उदित बालसुमहास्यपरागहि इकडे.

ते बालभानुपदलास्य नभावर चाले,

ते मातृह्रदावर चंचल शिशुपदचाळे.

पाहता प्रभाती बालजगा वर खाली

कृष्णस्मृति संपुनि मातृमुखी ये लाली,

सद्‌गदित ह्रदय तद्‌गात्रांसह थरथरले,

नेत्रातुनि अविरत वात्सल्याश्रु गळाले;

वात्सल्य दिसे ते बहुविध विश्वविकासी,

ते विश्वात्म्याचे विमल हास्य अविनाशी,

ते स्वार्थसमर्पण धन्य परार्थासाठी

प्रत्यक्ष निर्मिते स्वर्ग धरेच्या पाठी.


कवी - बी
कवितासंग्रह - फुलांची ओंजळ

चाफा

चाफा बोलेना, चाफा चालेना,
चाफा खंत करी काही केल्या फुलेना ॥ध्रु०॥

गेले आंब्याच्या वनी

म्हटली मैनासवे गाणी

आम्ही गळ्यात गळे मिळवून.

गेले केतकीच्या बनी

गंध दर्वळला वनी

नागासवे गळाले देहभान.

आले माळ सारा हिंडुन

हुंबर पशूंसवे घालुन

कोलाहलाने गलबले रान.

कडा धिप्पाड वेढी

घाली उड्यावर उडी

नदी गर्जुन करी विहरण.

मेघ धरू धावे

वीज चटकन लवे

गडगडाट करी दारुण.

लागुन कळिकेच्या अंगा

वायु घाली धांगडधिंगा

विसरुनी जगाचे जगपण.

सृष्टि सांगे खुणा

आम्हा मुखस्तंभ राणा

मुळी आवडेना ! रे आवडेना !!

चल ये रे ये रे गड्या !

नाचु उडु घालु फुगड्या

खेळु झिम्मा, झिम्‌ पोरी झिम्‍-पोरी झिम्‌ !

हे विश्वाचे आंगण

आम्हा दिले आहे आंदण

उणे करू आपण दोघेजण

जन विषयाचे किडे

यांची धाव बाह्याकडे

आपण करू शुद्ध रसपान.

दिठी दीठ जाता मिळुन

गात्रे गेली पांगळुन

अंगी रोमांच आले थरथरून

चाफा फुली आला फुलून

तेजी दिशा गेल्या आटुन

कोण मी-चाफा ? कोठे दोघे जण ?


कवी - बी
कवितासंग्रह - फुलांची ओंजळ