एकाचे गाणें

कैदि कुणी , घोर भयद वेड्यांनी

बध्द असे परि आनन्दे हासे

मी म्हटले, "हांसे , बा हें कसलें ? "

वेडीला दावुनिया मज वदला,

"सोन्याचीं, वलयें बघ मोलाची । "

वदुनि असें, आनन्दें तो हांसे ।

परि मजला मृत्युविवशसा दिसला ।

गहिंवरलों आणिक त्याला वदलों

" तोडुनियां, टाकूं का बेड्या या ? "

क्रुध्द झणी - होवुनियां तो हाणी,-

-बेडया त्या डोक्यावरती माझ्या ।

रक्ताने भिजलीं माझी वसनें,

परि त्याला बेडितुनीं सोडविला ।

कळवळला कृतज्ञतेने रडला ।

पुष्पांनीं पूजा माझी करुनी,

प्रतिदिवशी, गातो स्तुतिगीतांसी ।


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
 - २२ नोव्हेंबर १९२६

चंदाराणी

निळ्या निळ्या आकाशांत

शोधाया आलें नाथ.

शुभ्र ढगांचा-

-मऊ पिसांचा

करुनि गालिचा,

जरा पहुडलें त्यावरती

घेण्याला क्षण विश्रांती.

चैन मुळीं नच पडे परी;

तशीच फिरलें माघारीं.

मेघनगांच्या घनकुहरीं

धुंडधुंडिलें किती तरी !

चपला येउनि मजजवळी,

'शोधाया जातें ' वदली.

इथें पळाली,

तिथें भटकली,

पुन्हा चमकली;

चंचल परि त्या बालेला

तो कुठचा गवसायाला !

मग म्हटले जावें आतां,

पाताळीं शोधित नाथा.

शोधुनि दमलें,

विकल जाहलें,

तेज पळालें;

अश्रूंचा वाहे पूर !

जीवाभावाच्या सखया

तारा भेटाया आल्या.

त्या मधल्या वदल्या कोणी,

'नका भिऊं, चंदाराणी !

जलधीमध्यें शिरतांना,

दिसला आम्हां रविराणा.'

ऐकुनि त्यांच्या वचनाला,

किति उठल्या झणिं जाण्याला.

रविरायाला

शोधायाला

जलधितळाला,

उडया पटापट त्या घेती

जीवाची सोडुनि भीती !

किती जाहलीं युगें तरी,

अशीच फिरतें पिशापरी !

प्रेमामृत जोंवरि जवळी,

आशा तोंवर ना सुटली !


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
 - ९ नोव्हेम्बर १९२२

नळावर तणतणून भांडणार्‍या एका बाईस

बाई ही रणरंगाची खाणी । धुणार्‍या बायांची ही राणी ।

लागली भांडण्या सहज मांजरावाणी

शिव्या दे अस्स्ल शुध्द मराठी ; । जमवि किति लोकांची ही दाटी ।

पडसाद अजूनी घुमती चाळीपाठी.

आधिंच गोड जनानी गळा, । कोंवळा खुले-चढे - मोकळा .

त्यांतून वश हिला भाण्डायाच्या कळा !

समजुनी देइ शिव्या दिल्‍रंगी । साथ करि चुरशीने तिचि मुलगी,

भोकांड पसरि गाढवीपरी तन्वंगी.

पायी निर्‍या न क्षणभर ठरती । पाउलें तालावर थयथयती.

शब्दांस अभिनयीं विशद करी ही सुदती.

तनू ही वेताची ज्णुं छडी । घवघवे माशी जणुं फांकडी ।

भांडणीं फडफडे नभीं जशी वावडी

दाखवी हातवार्‍यांचि चलाखी । कांही न बंद इच्या पोशाखी ;

गिर्कीस विस्तरे पदर- हातिं ना वाकी ।

कांति तर काळी काजळ जशी । सञ्चुकी कसली ठावि न मशी ।

ही कोण अवत्रे ? - पहा येउनी अशी ।

धीट ही परि नखरा भ्रूलीला, । दावण्या वेळ न या वेलीला ।

नयनिं या बटबटित रागच भरुनी उरला ।

नळावर गर्दि - चाळ हो सुनी,। हवेमधिं सिव्यागंधमोहनी,

लोकांस सहजची वाटे मनिं ओढणी.

गर्दिचा जीव हले वरखालीं। शांतता गाढ काय भवतालीं ।

तों चावट कुणि दे शाबाशीची टाळी ।

वाहवा ऐकुन मुळिं ना लाजे । क्रोध त्या काळ्या गालिं विराजे

किति उजू भयंकर नजरफेंक ही साजे ।

मुखांतुनि शिव्याशाप ही वाही, थारा शान्ततेस इथ नाही,

भाबडीसाबडी भांडकुदळ केवळ ही ।

निरागस अविट शिव्यांची झरी । गुणी तूं खचित काव्यमंजरी ।

लोट्ला वीररसाचा मजा । गमशि तूं अव्वल मजा सारजा !

धडकीवर धडकी देशी मम काळजा.

वन्‍द्य तूं खचित सदा मजलागीं । किति तुझी जात जगांत अभागी ।

घे कृतज्ञतेची अमोल तूज बिदागी ।


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
- २ जानेवारी १९२७

दिवाळी, तो आणि मी

दीपांनीं दिपल्या दिशा !--सण असे हा आज दीपावली.

हर्षानें दुनिया प्रकाशित दिसे आंतूनि बाहेरुनी !

अंगा चर्चुनि अत्तरें, भरजरी वस्त्रांस लेवूनियां,

चंद्र्ज्योति फटाकडे उडविती आबाल सारे जन.

पुष्पें खोवुनि केशपाशिं करुनी शृंगारही मङल,

भामा सुंदर या अशा प्रियजनां स्नाना मुदे घालिती.

सृष्टी उल्हसिता बघूनि सगळी आनंदलें मानस,

तों हौदावर कोणिसा मज दिसे स्नाना करी एकला;

माता, बन्धु, बहीण कोणि नव्हतें प्रेमी तया माणुस;

मी केलें स्मित त्यास पाहुनि तदा तोही जरा हांसला.

एखाद्या थडग्यावरी धवलशीं पुष्पें फुलावी जशीं,

तैसें हास्य मुखावरी विलसलें त्या बापडयाच्या दिसे !

तो हांसे परि मद्‌ह्रुदीं भडभडे, चित्ता जडे खिन्नता;

नाचो आणिक बागडो जग, नसे माझ्या जिवा शांतता !


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
 - ४ नोव्हेंबर १९२६

प्रेमळ पाहुणा

निरोप द्याया कुणा पाहुण्या आलिं सर्व धांवून,

परी कुणीशी दिसे न म्हणुनी मनीं मुशाफिर खिन्न.

वृध्दांचा, बाळांचा घेउनि निरोप जों वळणार,

सहजच गेली अतिथीची त्या दारावरती नजर.

दारामागुनि पहात होते डोळे निश्चल दोन,

जरा खुले, परि क्षणांत झालें दुःखित त्याचें वदन.

"दोन दिवस राहिला परी या लळा लागला अमुचा !"

पिता वदे त्या दारामागिल डोळ्यांच्या धनिनीचा !


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
- १ जानेवारी १९२७

एक करुणकथा

असे दुहिता श्रीमन्त पित्या कोणा;

असति त्याचे तिजवरी बेत नाना.

गोष्टि साङे तरुणास कुणा एका;

तरुण जोडी ती बघे एकमेकां !

"लग्न, नवरे या झूट सर्व गोष्टी,

खूप शिकवोनी करिन इला मोठी !"

पित्यामागें राहून उभी कन्या,

कटाक्षांनीं खुणवून होइ धन्या !


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
 - १ जानेवारी १९२७

जइं भेटाया तुज

जइं भेटाया तुज आतुर होतों ह्रुदयीं,

मनिं मधु-आशांची उभी मयसभा होई !

किति रंगवितें मन मधु-चित्रें भेटीचीं,

योजितें किती बोलणीं ललितगमतीचीं !

परि जवळ जवळ तव दाराशीं जों येतों,

भय भरुनि अकारण जीव कसा थरथरतो !

पायांचीं मोजित नखें दृष्टिनें बसशी,

अनपेक्षित लाजत कांहिं तरी पुटपुटशी;

मग शेखमहम्मदि बोलांना विसरुन,

कांहीं तरि तुटकें जातों मी बोलून !

परततों कसासा उदास मनिं होऊन;

'प्रीति' ती हीच का, बघतों अजमावून !


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
- ३ नोव्हेंबर १९२६