शिशिरागम हा बा. सी. मर्ढेकरांचा पहिला काव्यसंग्रह १९३९ साली प्रकाशित झाला.
कवितांना शीर्षक नाहीत, क्रमांक आहेत. 'शिशिरागम' ही पहिली कविता. बहुतेक कविता या शृंगाररसातील आहेत. चित्रदर्शी आणि गेय आहेत.
बहुतेक कविता 'सुनीत' वृत्तात रचल्या आहेत.
एकूण वीस कवितांचा हा संग्रह
मर्ढेकरांच्या शिशिरागम ह्या पहिल्या काव्यसंग्रहातील कवितांवर रविकिरण मंडळाची−विशेषतः त्यातील माधव ज्यूलियन् ह्यांची−छाया दिसून येते.
सूर कशाचे वातावरणी ?
सळसळ पानांची ? वा झरणी ?
खळखळ, ओहोटीचे पाणी ?
किलबिल शिशिरी केविलवाणी ?
कुणास ठाऊक ! डोळयां पाणी
व्यर्थ आणता; नच गार्हाणी
अर्थ; हासुनी वाचा सजणी
भास !- जरी हो खुपल्यावाणी.
माळावरल्या बांधावरती विलोलनयना जरा
थांबली कटीं ठेवूनी करा.
पश्चिमभागीं बाल कुणि तरी देवदूत चिमुकला
चितारीत मेघावली रंगला.
नीलाकाशीं शुभ्र कापसी खांद्यावर जांभळी
झाक ही हलक्या हातें दिली.
डोळ्याखाली अफाट माळहि थेट पुढे लागला
तयावर आम्रवृक्ष एकला.
मोहर भरला, चूतमंजिरी उन्मादक परिमला
पसरवी लोभविण्या गे तुला.
चरतां चरतां दूर पांगल्या गाई कुरणावरी
चालल्या ओढ्याकाठुन घरी.
नजर नाचरी नागसुंदरी विलासिनी रोखुनी,
झरझरा जाताना हासुनी,
गालावरल्या गोड खळीने शराब जी सांडली
मुशाफिर-तृष्णा तिने भागली.
तीरावरल्या भव्य शिलेवर एकाकी बैसुनी,
हाससी काय जलीं निरखूनी ?
मंद विखुरती मेघ गुलाबी गगनी, अवनीतली
गुलाबी पडली तत्सावली.
पादाग्राला चुंबुनि जातां झुळझुळणारे जल,
वाढवी कोमलता निर्मल.
तृणांकुरांवर बागडणारी बारिक पिवळी फुलें
पहुडलीं पदराखालीं पिले.
हिरवी राई पार पसरली हासत हलते तुला,
चालल्या कानगोष्टि कोठल्या ?
पल्लवभारे तव शीरावर लवलेल्या वेलिने
कांहि ना वनराणीला उणे !
मंजुल पवनी तरल लकेरी स्तब्ध करी पावलां,
सुचावा मार्ग कसा, जरि खुला ?
सौंदर्याचें जगतावरती पसरे बघ चांदणें
राहिले काय अता मागणें !
वाचन-मग्ना पर्णकुटीच्या दारिं उभी टेकुनी,
कपोला अंगुलिवर ठेवुनी.
सडा शिंपुनी प्रातःकाळी, सुंदर संमार्जुनी,
काढली रांगोळी अंगणी.
कडेकडेने गुलाब फुलला टपोर कलिका किती
लाजुनी अर्ध्या तुज हासती.
बाल हरिण तव धावत येतां अनिमिष बघ लोचनीं
राहिला पाहत तुज थबकुनी.
तिरपा डोंगर-कडा भयंकर सरळ तुटे खालती,
मागुनी सूर्यकिरण फाकती.
झाडावरले पान हलेना, स्थिरचर संमोहुनी
जाहले मग्न तुझ्या चिंतनी.
पवनीं भरल्या अलकसुगंधे राणी बेहोषुनी
भारलो निश्चल त्वदर्शनीं !
गुलाब जाई फुललेली । वाऱ्यावर करिती केली;
हास गडे त्यांच्यासंगे । सुमहृदया माला तूं गे;
नयनामधि निर्मल पाणी । सस्मित मधु अधरीं गाणीं;
गात गात आनंदूनी । नंदनवन बनवी अवनी.
मिटलेल्या कोमल कलिका । पानांमधि लपवी लतिका;
एकेकिस शोधुनि काढी । चुंबुनी ती फुलवी वेडी.
– हात नका लावूं कुणिही । कोमेजुन जातिल बाईं;
शब्द नका काढूं कुणिही । लपविल ही नाजुक जाई.
सुमकेसरकुंतल उडती । पवनावर पोहत तरती;
मंद गंध भवती भरती । पानपुष्प पुलकित करिती.
वर्षांच्या मागुनि वर्षे । जातिल तरि विसरुनि हर्षे;
पाहत तुज राहिन ऐसा । आनंदित वेडा जैसा.
चकित परि तन्मयता ही । प्रश्न करी आश्चर्यें की,
स्वर्गातिल सौंदर्याला । बहर कसा भूवर आला !
