प्रेमाचें अव्दैत

होतीस तू त्या दिनी बैसली
         जनानी तुझ्या पायचाकीवरी;
तुझे दण्ड कवटाळुनी मांसल
        खडा मी तुझ्या मागुती पिनवरी!

समोरून मागून सोसाटती
       किती धूरचाक्या तशा फटफटी!
बाजूस गाड्या नि टांगे परी
       तुझ्या हुकमतीला न त्यांची क्षिती!

चकर्ड्यातल्या त्या तुझ्या रुस्तुमी
       भुर्भूरता वायुमाजी बटा,
तयांचा अहा, उग्र कामीनिया
      किती हुंगिला चाखिला चोरटा!

चतुर्शिंङिगच्या त्या उतारावरी
        यदा पावले खूप त्वा मारिली
तदा नेत्र झाकून किञ्चाललो
         तुझ्या स्कन्धि अन् मान म्या टाकिली!

मवाली अहा, गुण्ड वाटेमधे
        किती रोखुनी अङगुल्या दाविती!
तुझे बेडरी धैर्य आलोकुनि
        परी वाकुनी खालती पाहती!

'हटा बाजूला!' तू असे जेधवा
        कुणा भाग्यवन्तास आज्ञापिसी,
ठिकाणी तदा त्याचिया मी न का
       अशी वाटली खंत मन्मानसी!

न मज्नू न लैला अशी हिण्डली!
        बटाऊ न वा मोहनेच्या सवे!
मुषाफीर इष्कामधे रगडले
       असे केधवाही न मद्यासवे!

'हुकम्‌डर' स्वरे तो कुणी ओरडे,
       समाधीतुनी तीव्र ये जागृती!
उभारून बाहू वरी तोच अन्
       पुढे पातली पोलिसी आकृती!

खडी पायचाकी करा या क्षणी
         न गाडीस बत्ती कुठे चालला?
काळोख जाला कधींचा बघा,
        निशेमाजि का कोठल्या झिङ्‌गला!

नसे माहिती का तरी कायदा
         न दोघांस पर्वानगी बैसण्या!
पुढे आणखी तो म्हणे काहिंसे
         नसे योग्य ते या स्थळी सांगण्या!

तदा बोललो त्यास मी, तो नसे
         जरी पायचाकीस या कन्दिल;
पहा हा परि आमुच्या अन्तरी
         कसा पेटला प्रीतिचा स्थणिल!

अरे, प्रीतिच्या या प्रकाशापुढे
          तुझ्या बिझ्‌लिच्या लाख बत्त्या फिक्या!
कशाचे दिवे घेउनी बैससि
          कुठे नौबती अन् कुठे ढोलक्या!

जरी आकृती दोन या पाहसी,
        असू एक आम्ही तरी अन्तरी!
न ठावा कसा प्रीतिचा कायदा
        कुड्या वेगळ्या एक आत्मा तरी!

हसे दुष्ट तो खदखदा अन् म्हणे
       करा गोष्टि या राव चौकीवरी!
जमाखर्च हा प्रीतिचा ऐकवा
        जमादार येईल त्याते तरी!

किती आर्जवे साङ्गुनी पाहिले
         जिवाचे न अद्वैत त्याते कळे,
असावेत ठावे कसे फत्तरा
          अहा, प्रीतिचे कायदे कोवळे?

तदा चामचञ्चीतुनी काढुनी
          तयाच्या करी ठेविले काहिंसे!
धरोनी करी पायचाकी तशी
         घरी पातलो एकदांचे कसे!


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

सिनेमा नटाप्रत

चित्रपटिंच्या हे कुशल नटश्रेष्ठा,
        नावलौकिक ऐकला तुझा मोठा;
वृत्तपत्री झळकती तुझे फोटो,
       स्तुतिस्तोत्रे गातसे तुझी जो तो !

म्हणति तुजला 'रूल्डाँफ' कुणी 'चँनी'
         कुणी 'डग्लस' वा काही तसे कोणी
(बोध त्याचा काही न मला होई,
        गम्य, का की, मज त्यातले न काही!)

परी पाहुनि तुज एक मनी शंका
       सहज आली-ती सरळ विचारू का?
'गालदाढी अन् लांबलचक केस
       बोल दोस्ता, कासया राखिलेस?'


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

कुठे जासी?

'कुठे जासी?' वा, काव्यगायनाला,
निघालो हा ठावें न का तुम्हाला?
बघुनि काखेंतिल बाड तरी जडे!
मनी समजा, नच पुसा प्रश्न वेडे!'

'कुठे तू रे?' 'इतुक्यात लिहुन झाली
एक कविता- टाकण्या ती टपाली
निघालो हा - त्या अमुक मासिकाचा
खास आहे ना अंक निघायाचा?'

'आणि तू रे?' 'त्या तमुक शाहिराचा
प्रसिद्धीला ना गुच्छ यावयाचा,
समारंभाची कोण उडे घाई?
आणि संग्राहक तशांतून मीही !

'आणि तू रे?' 'मी रोज असा जातो
काय मार्गी सांडले ते पहातो,
काव्य रचितों जर कधी मज मिळाले
फुल वेणींतुन कुणाच्या गळाले!'

'कुठे तू रे?' 'मसणात जातसे मी!
विषय काव्याला तिथे किति नामी!
मुले पुरताना-चिता पेटताना,
मनी सुचती कल्पना किती नाना!'

पुढुनि दिसले मग मढे एक येता,
कुठे बाबा, जातोस सांग आता?'
'काव्य माझे छापिना कुठे कोणी
जीव द्याया मी जातसे म्हणोनी!'


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

अहा, तिजला चुंबिले असे याने!

("Twenty pounds for a kiss" या विलायतेतील एका खटल्याच्या आधारें)

'असति बाबा रोगार्त-या घराला!'
असा विद्युत्संदेश मला आला;
मधे उपटे हि ब्याद कुठुनि आता?
जीव चरफडला असा घरी जाता!

बैसलेली गाडीत मजसमोर
दिसे बाला कुणि सहज चित्तचोर,
तिला बघता बेभान धुंद झालो
आणि चुंबुनि केव्हाच पार गेला!!

स्मरण कुठले? - मग पुढे काय झाले,
काय घालुनि मत्करी कुठे नेले?
खरे इतुके जाहला दंड काही,
सक्तमजुरी दो मास आणखीही!

अहह! मुकलो त्या रूपसूंदरीते
(आणि वडिलांसही- शान्ति मिळो त्याते!)
अब्रु गेली मिळवली तेवढीही
जगी उरला थारा न कुठे काही!

लाज नाही याजला म्हणो कोणी!
'पशू साक्षात हा!' असे वदो आणि!
तरी म्हटले पाहिजे हे जगाने,
'अहा, तिजला चुंबिले असे याने!'


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

सांग कसे बसले?

[ आचरटपणाचा एक मासला ]

ओळख होता पहिल्या दिवशी,
पूर्वजन्मिंची मैत्री जशी,
मिठ्या मारुनी परस्परांशी
                  जवळ जवळ बसले!

दुसर्‍या दिवशी प्रसंग पाहुन
हळुच काढिती बाड खिशांतुन,
म्हणता 'दावु जरा का वाचुन?'
                   दूर-दुर सरले!

'हवे काव्य तव भिकार कोणा?
चोरितोस माझ्याच कल्पना!'
असे बोलता परस्परांना-
                  सांग- कसे- बसले?


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

रस्त्यावर पडलेले विडीचे थोटुक

                    ----१-----
भाजी मंडइतूनि घेउनि घरा होतो हळू चाललो,
मोठे कामच संपले म्हणुनि मी चित्तात आनंदलो.
     दारी वाट असेल पाहत सखी आता समुत्कंठिता,
     होतो डोलत कल्पनेत असल्या मी चालता चालता!

तो रंगेल गृहस्थ एक पुढुनी ऐटीत आला कुणी,
चंदेरी पगडी शिरी चकचके संजाबही त्यांतुनी.
     होता अंगरका सफेत कळिचा, हाती रुप्याची छडी,
     तोंडी बारिक छान मानुरकरी होती लवंगी विडी!

जोराने झुरके मधूनमधुनी मारी-अधाशी जसा,
सोडी धूर मुखांतुनी हळुहळू, नाकातुनीही तसा,
     ओठाला चटका बसे, मग कुठे आला ठिकाणावरी,
     खाली थोटुक फेकुनी झपझपा गेला पुढे सत्वरी,

माझी जागृत जाहली रसिकता, मागे पुढे पाहिले,
कौशल्ये उचलून ते तडक मी टोपीमध्ये खोविले!


                  ------२------

       झाला त्या दिवशी पगार, तरिही होते खिसे मोकळे!
      तांब्याचा तुकडा नुरे चुकविता देणेकर्‍यांची 'बिले';
आधी पोरवडा तशांतुनि असे संसारही वाढता,
कांता खर्चिक त्यात! शिल्लक कशी सांगा रहावी

      हा येताच विचार, मूढ बनलो आली उदासीनता;
      वाटे स्वस्थपणे कुठे तरि विडी जाऊन प्यावी अता !
आली तल्लफ फार हाय! कुठुनी आणू परंतु विडी,
सारे चाचपले खिसे, परि कुठे हाता न ये एवढी!

      दोस्तांच्या घरि जावया न मजला होते कुठे तोंडही
      पैशांचेहि उधार घेइन तरी, कोठे नस सोयही!
तो रस्त्यावरती अचानक अहा! नेत्रा दिसे थोटुक!
की स्वर्गातुनि देवदूत मज ते टाकी नसे ठाउक!

      प्रेमाने उचलून त्यास वरति ओठांमधे ठेविले,
      काडी घेउनि आणि कोठुनि तरी तात्काळ शिल्गाविले!


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

सखे, बोल-बोल-

का सुंदरि, धरिसि आज असा अबोला?
मी काय सांग तव गे, अपराध केला?
का कोपर्‍यात बससी सखये, रुसून
माझ्याकडे न मुळि पाहसि गे हसुन?

का गाल आज दिसती अगदी मलुल,
की माझियाच पडली नयनास भूल!
तोंडावरी टवटवी लवलेश नाही,
ओठावरी दिसत लालपणा न काही!

का केश हे विखुरले सखये, कपाळी,
केलि न काय अजि वेणीफणी सकाळी?
भाळी न कुंकु विलसे, नथणी न नाकी,
हातातही न मुळि वाजति गोठवाकी!

कोठे तुझा वद असे शिणगारसाज,
का नेससी मलिन हे पटकूर आज?
ठेवुनिया हनुवटी गुडघ्यावरी ही
का एकटीच बसलीस विषण्ण बाई?

व्हावा तुला जरि असेल पदार्थ काही,
घे नाव-तो मग कुठे असु दे कसाही,
द्रोणगिरीसह जसा हनुमन्त येई,
बाजार आणिन इथे उचलून तेवी!

की आणसी उसनवार सदा म्हणून
शेजारणी तुजवरी पडल्या तुटून;
वाटून घेइ परि खंति मना न काही,
शेजारधर्म मुळि त्या लवलेश नाही !

भाडे थके म्हणुनि मालक देइ काय
गे आज 'नोटिस'? परी न तया उपाय !
घेऊन काय बसलीस भिकार खोली,
बांधीन सातमजली तुजला हवेली!

वाटेल ते करिन मी सखये, त्वदर्थ,
संतोषवीन तुज सर्व करून शर्थ!
टाकी परी झडकरी रुसवा निगोड!
दे सुंदरी मजसि एकच गोड-गोड

गेलो पुढे हसत जो पसरून हात,
तो ओरडून उठली रमणी क्षणात-
"व्हा-दूर चावटपणा भलताच काय?
स्पर्शू नका' कडकडे शिरि वीज हाय!!


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें
वृत्त - वसंततिलका

पाहुणे

[कै. केशवसुतांची 'दवांचे थेंब' ही कविता वाचल्यानंतर पुढील विनोदी कवितेचे रहस्य लक्ष्यात येईल]

"कोठुनि हे आले येथें?
      काल संध्याकाळी नव्हते !!--"

पाहुणे पसरले ओटी-
     वरि बघुनी आज प्रभाती

आईला बाळ्या वदला
     कुतुकाने उत्सुकलेला.

"दिसती हे कोणी आले
     आपुल्याच नात्यामधले !

आई ग! तर वद माते
    कोठुनि हे आले येथे?

तंबाखू पाने खात
     कसे पहा बडबडतात !

उघडुनी डबा ग अपुला
       राजरोस करिती हल्ला!

बाबांच्या पेटीतुन गे
        पळविती विड्यांचे जुडगे!

मौज मला यांची वाटे
        होते हे तर वद कोठे?"

"हं हळू बोल-" तनयाते
         वर करुनी बोट वदे ते-

"कावळे, गिधाडे, घारी,
         येती ही जेथुनि सारी'

डोंगळे, डास, घुंगुरटी
          बाळा रे, जेथुनि येती;

खोकला, ताप ही दुखणी
        आपणास येती जिथुनी;

तेथुनीच आले येथे
         हे छळावया आम्हांते!"

"राहतील येथे का ते?
        अडवितील का ओटीते?

करतिल का भिंतीवरती
        ही अशी लाल रंगोटी

जातील कधी हे आई?
           घरदार न यांना काही?"

'नाही रे! ते इतुक्यात
          जाणार गड्या नाहीत!

जोवरी भीड आम्हांते
           जोवरी लाज न याते,

तोवरी असा बाजार
       सारखा इथे टिकणार !

चडफडने बघुई त्यांते
          असती ते जोवरि येथे!

टोळधाड कधि ही इथुनी
         जाणार न लौकर सदनी!"

'जाणार न लौकर सदनी!'
          वदता गहिवरली जननी;

पाहुणे मागले स्मरले,
          डोळ्यांतुन पाणी आले.

बहुतेक तयातिल आता
          जाहले कुठे बेपत्ता!

निगरगट्ट परि त्यामधला
         एक मात्र अजुनी उरला!

सरले जरि बारा महिने
         तरि बसे देउनी ठाणे!

"देवा रे" मग ती स्फुंदे
           "एवढा तरी जाऊ दे!"

म्हणुनि तिने त्या बाळाला
          तो महापुरुष दाखविला!

एकेक बघुनि त्या मूर्ती
          गोठली कवीची स्फूर्ती!

वेडावुनि तयाच नादे
          "खरेच," तो पुसतो खेदे,

"येती हे रोज सकाळी
          परि जाती कवण्या काळी?"


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

फूल, कवि, बाला आणि मासिक

[एक शोकपर्यवसायी कथा]

कुठे रस्त्यावर कुणी टाकलेले
कुणा कविच्या नजरेस फूल आले;
तडक घेई उचलून करी त्याते
(ब्रीद कविचे वेचणे जे दिसे ते!)
तोच दिसली मार्गात एक बाला,
(कवि प्रेमाचा नेहमी भुकेला!)
फुल अर्थात्‍ तिज द्यावयास गेला-
जीभ काढुनि ती फक्त दावि त्याला !
खूप रडला कवि (नेहमीप्रमाणे)
प्रेम-कविता लिहि (तरी चार पाने!)
मासिकाला पाठवी त्याच वेळी
हाय ! तीही साभार परत आली !!

                          -स-

प्रेमे ज्या कविता दिल्या परत त्वां संपादका, धाडुनी,
देतों ताबडतोब पाठवुनि त्या आता 'मनोरंजनी'
नाही वाटत खेदलेश उलटा आनंद वाटे मनी,
की त्या फाडुनि टोपलीत न दिल्या रद्दीत तू फेकुनी


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें
वृत्त - दिंडी

आम्ही कोण?

'आम्ही कोण?' म्हणून काय पुसता दाताड वेंगाडुनी?
'फोटो' मासिक पुस्तकात न तुम्ही का अमुचा पाहिला?
किंवा 'गुच्छ' 'तरंग' 'अंजली' कसा अद्यापि न वाचला?
चाले ज्यावरती अखंड स्तुतिचा वर्षाव पत्रांतुनी?

ते आम्ही - परवाङ्मयातील करू चोरुन भाषांतरे,
ते आम्ही - न कुणास देऊ अगदी याचा सुगावा परी!
डोळ्यांदेखत घालुनी दरवडा आम्ही कुबेराघरी!
त्याचे वाग्धन वापरून लपवू ही आमुची लक्तरे!

काव्याची भरगच्च घेउनि सदा काखोटिला पोतडी,
दावू गाउनी आमुच्याच कविता आम्हीच रस्त्यामधे,
दोस्तांचे घट बैसवून करु या आम्ही तयांचा 'उदे'
दुष्मानावर एकजात तुटुनी की लोंबवू चामडी!

आम्हाला वगळा-गतप्रभ झणी होतील साप्ताहिके!
आम्हाला वगळा-खलास सगळी होतील ना मासिके!


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

कवीची 'विरामचिन्हे'

('विरामचिन्हे' चे विडंबन)

जेव्हा काव्य लिहावयास जगती प्रारंभ मी मांडिला,
जे जे दृष्टित ये तयावर 'करू का काव्य?' वाटे मला,
तारा, चंद्र, फुले, मुले किति तरी वस्तू लिहाया पुढे,
तेव्हा 'स्वल्पविराम' मात्र दिसतो स्वच्छंद चोहीकडे !

झाले काव्य लिहून - यास कुठल्या धाडू परी मासिका?
याते छापिल कोण? लावू वशिला कोठे? कसा नेमका?
रद्दीमाजि पडेल का? परत वा साभार हे येईल?
सारे लेखन तेधवा करितसे मी 'प्रश्नचिन्हा' कुल!

अर्धांगी पुढती करून कविता नावे तिच्या धाडिली,
अर्धे काम खलास होइल अशी साक्षी मनी वाटली !
कैसा हा फसणार डाव? कविता छापून तेव्हाच ये !
केला 'अर्धविराम' तेथ; गमले तेथून हालू नये !

झाली मासिकसृष्टि सर्व मजला कालांतरे मोकळी,
केले मी मग काव्यगायन सुरू स्वच्छंद ज्या त्या स्थळी !
माझे 'गायन' ऐकताच पळती तात्काळ श्रोतेजन !
त्या काळी मग होतसे सहजची 'उद्गार' वाची मन !

डेंग्यू, प्लेग, मलेरिया, ज्वर तसे अन् इन्फ्लुएन्झा जरी
ही एकेक समर्थ आज असती न्याया स्मशानांतरी -
सर्वांचा परमोच्च संगम चिरं जेथे परी साधला,
देवा, 'पूर्णविराम', त्या कविस या देशी न का आजला?


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

त्याचें काव्यलेखन

शाई, कागद, टांक, रूळ, रबरे इत्यादी लेखायुधे
(काड्या आणि विड्या तशा!) जमवुनी खोलीत तो बैसला!
स्फूर्तीचा झटका असा न जबरा आला कधी त्याजला-
"काव्याची उठवीन मी दसकडी या बैठकीला!" वदे!

टाकी बंद करून सर्व खिडक्या-जाळ्या, झरोके तसे
दारालाही तशीच लावित कडी आतूनबाहेरुनी!
दोस्ताला कुठल्यातरी बसविले दारावरी राखणी;
"काव्याची बघतो मिजास!" वदला अस्पष्ट काही असे!

आता कंबर बांधुनीच कवने 'पाडावया' तो बसे
वार्ता ही वणव्यासमान पसरे गल्लीत चोहीकडे!
आले धावुनि लोक सर्व! दुसरे कोणा सुचावे कसे?
चिंताक्रान्त मुखे करूनि बसले निःस्तब्ध दारापुढे!

झाला तब्बल तास! चाहुल परी काही न ये आतुनी,
सर्वांचा अगदीच धीर सुटला! कोमेजले चेहरे!
भाळी लावुनि हात कोणी वदती "मजी प्रभूची बऽऽरे!"
दृष्टी खिन्नपणे नभी वळवुनी निःश्वास टाकी कुणी!

गंभीर ध्वनि तोच आतुनि निघे! उंचावली मस्तके!
श्वासोच्छ्वास क्षणैक थांबत! मुखे रुंदावली कौतुके!
डोकावूनि बघे फटींतुनि कुणी-तो त्या दिसे अद्‌भुत!
होता बाड उरी धरून पडला निश्चित तो घोरत!!


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

कादरखां

[ मुंबईत झालेल्या हिंदू -पठाणांच्या दंग्यात गारद झालेल्या एका पठाण विरास उद्देशून सदरहू 'विलापिका' रचिली आहे ]

हा कोण इथे पडलेला ! 'कादरखां काबुलवाला' ! धृ.

धिप्पाड देह हा अडवा ! पसरला सहा अन् फूट !
पालथे पलिकडे पडले ! विक्राळ खिळ्यांचे बूट !
चुणिदार चोळणा आतां ! फाटून होय चिरगूट !
बैसला पठाणी बडगा ! बाजूला दूर निमूट !

चिखलांत बुडाले कल्ले !
त्यां ओढिति चिल्लें-पिल्लें !
खिसमीस खिशांतिल उरलें
कुणी मारि तयावर डल्ला ! 'कादरखां काबुलवाला' !.....।।१।।

अफगाण दर्‍यांतिल आतां ! डुरकाळ्या फोडिति शेर !
बुरख्यांतुनि कंदाहारी ! उठलासे हाहा:कार !
तो शर्बत पीतां-पीतां ! दचकेल मधेंच अमीर !
'क्या हुवा!' ओरडुनि ऐसें ! बडवतात सगळे ऊर !

ते हेरतचे अक्रोड
ते बदाम-पिस्ते गोड
रडरडुनी होती रोड
अल्बुखार अंबुनि गेला ! 'कादरखां काबुलवाला' !....।।२।।

तो हिंग काबुली आतां ! विकणार यापुढें कोण ?
व्याजास्तव बसुनी दारीं ! गरिबांचा घेइल प्राण ?
खाणार कोण यापुढतीं ! तीं कलिंगडें कोरून?
सजवी नूर नयनांचा ! कीं सुरमा घालुनि कोण ?

रस्त्यावर मांडुनि खाटा
हुक्क्यासह मारिल बाता-
हिंडेल कोण वा आतां
घालून चमेलीमाळा ? ! 'कादरखां काबुलवाला' ! .....।।३।।

करुं नका गलबला अगदीं ! झोंपला असे हा वीर !
जन्मांत असा पहिल्यानें ! पहुडला शांत गंभीर !
राहणें जितें जर, मागें ! व्हा दोन पावलें दूर !
हा बसेल मानगुटीला ! ना तरी होउनी पीर !

जा पळा-पंचनाम्याला
तो आला डगलेवाला,--
अडकवील कीं साक्षीला,
मग म्हणाल "पुरता भंवला ! 'कादरखां काबुलवाला' !....।।४।।


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

कवि आणि कवडा

माडीच्या खिडकीमधे कवि कुणी होता सुखे बैसला
'भिक्षांदेहि' करावयास कवडा आला कुणी त्या स्थळा!
'का हो काव्य नवीन काय लिहिता?'
त्याते पुसे खालुनी सांगे नाव कवी;
हसून कवडा हो चालता तेथुनी!
चार दिवसांनी मासिकात येई
काव्य कवड्याचे; नाव तेच त्याही!
रसिक म्हणती, 'वा! और यात गोडी!'
कवि हासुनि आपुले काव्य फाडी!


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

कषाय-पेय-पात्र-पतित मक्षिकेप्रत

(अर्थात - चहाच्या कपात पडलेल्या माशीस... )

अयि नरांग-मल-शोणित-भक्षिके,
जनु-विनाशक-जंतु-सुरक्षिके!
असु-परीक्षित-हारक-तक्षिके,
'क्या हुवा अफसोस!' मक्षिके.

या प्रभातसमयास मंगल,
चमकती दंवमौक्तिक निर्मल,
गात पक्षिगण हा गगनी फिरे,
पण दशा तव काय अर-अरे!

ओसरीवरुनि या तव मैत्रिणी,
गात स्वैर फिरतात सुलक्षणी;
परि तुला न बघती मुळि ढुंकुनी,
'संकटी जगि कुणा न असे कुणी!'

मंडई नव्हति का तुज मोकळी,
की मिठाई 'मघुरा-भुवनांतली',
नव्हति का 'उपहार-गृहे' खुली,
म्हणुनि आलिस शहरातिल बोळ ते,
मनुजवस्तित आलीस का इथे!

करीत 'दत्तु-भट' काय तपासणी
म्हणुनि घाबरुनी आलीस तू झणी!
शर्कराकण येथिल सांडले
सेवुनी न तुज सौख्य जाहले?

की 'यमी' करिंचे गुळखोबरे,
शमवी भूक न काय तुझी बरे?
पेय बोलुनिचालुनि घातकी,
बुडविते बघ भारतियास की !

या अशा व्यसनात विलायती,
अडकता फळ दारुण शेवटी !
नर जसा बुडतो भवडोही
तेवि खालिवर जासि अयाई!

काडी वाचवि जरी बुडत्याला,
काडीचा न परि आश्रय गे तुला!
स्थिति तुझी करुणास्पद ही अशी.
बघु तरी उघड्या नयनी कशी?

अंगि तेवि भरले भयकापरे,
आणि त्यात निवला न चहा बरे!
हाय! सोडुनि जाशिल ना अम्हा,
छे, सले नुसती मनी कल्पना?

समिप पाउसकाळहि पातला,
आणि तू निघुनि जाशिच आजला!
अहह, आम्रफल-मोसम येईल,
अम्हि असू परि तू नसशील!

फेकु सालटि चोखुनि चोखुनि,
तुजविना पण जातिल वाळुनी
तुजविना कवि-मुखे दिसतील की,
भृंगहीन कमळांसम ती फिकी,

कौन्सिलात, सभासद आणी,
मारतील कवणा तुजवाचुनी?
राजकारण रोज नवे नवे,
राष्ट्रभक्त करण्यास तयार हे.

शिंकुनि अहह! देइल त्यापुढे,
त्या इशारत कोण तरी गडे?
यापरी नव-तरंग मनात
येउनी ह्रदय होय कंपित.

पेयपृष्ठि उठली इतुक्यात,
मंद-श्वास,-लहरीसह लाट!

फड फड फड पंखा हालवी ती तराया,
तडफड बहु केली जाहले कष्ट वाया,
मिटवुनि इवलेसे पाय, ती शांत झाली,
अहह, तडक आणि खालती खोल गेली!

टाकुनी लांब सुस्कार, उमाळा दाबुनी उरी,
चहा तो शांत चित्ताने प्राशिला वरचेवरी.


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

परीटास...

परिटा येशिल कधी परतून? || धृ ||

काल दिलेल्या कपड्यांमधले दोन चार हरवून!

कोट रेशमी लग्नामधला मानेवर उसवून!

उरल्या सुरल्या गुंड्यांचीही वासलात लावून!

बारिकसारिक हातरुमाला हातोहात उडवून!

सद‍र्यांची या इस्तरिंने तव चाळण पार करुन!

खमिसांची ही धिरडी खरपुस भट्टीमधें परतून!

तिच्या भरजरी पैठणीची या मच्छरदाणी करुन!

गावांतील कपड्यांची सगळ्या गल्लत छान करुन!

रुमाल जरीचे आणि उपरणीं महिनाभर नेसुन!

सणासुदीला मात्र वाढणे घेई तुझे चोपुन!
परिटा येशिल कधी परतून?


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें

कवी आणि कारकून

बोले हासुनि कारकून कुठला गर्वे कवीला असे
'माझे साम्य तुझ्यामधे दिसतसे-आहोत बंधू जसे!
दोघेही दिनरात्र ना खरडतो काहीतरी आपण,
जन्माचे पडलेत की ठळक हे बोटास काळे वण!

'माझे अक्षर का कुणास उमगे-आला जरी तो खुदा
ब्रह्याच्याहि पित्यास का समजणे काव्यार्थ तूझा कदा!
येती कागद जे समीप करणे त्यांची मला नक्कल
तूही ना नकला अशाच करिसी-लागे न ज्या अक्कल!

आणे, पै, रुपये हिशेब करितो-ज्यांचे न हो दर्शन,
नाही पाहियली तरी करिसि ना ताराफुले वर्णन?
पोटाचे रडगान मी रडतसे वेळी अवेळी जसे
चाले संतत काव्यरोदन तुझे तीन्ही त्रिकाळी तसे!'

'मित्रा, हे सगळे खरे,' कवि वदे, 'तुझ्याप्रमाणे पण-
माझ्या मूर्खपणास ना दरमहा देई कुणी वेतन!'


कवी - केशवकुमार
कवितासंग्रह - झेंडूचीं फुलें