किती देऊ किती घेऊ

किती देऊ किती घेऊ
गेले आभाळ संपून
चंद्र ओंजळीत आला
डोळे हळुच मिटून

धुके कातर बोटांचे
फिरे पापण्यांवरून
झुले काजव्यांची रात्र
ओथंबल्या केसातून

श्वास तेव्हा शब्द होते
अर्थ मिटलेले डोळे
होय मातीचे आभाळ
रक्त जुई जुई झाले

वीज नग्न क्षणांत त्या
बुडे दिशांचेही माप
सर्वस्वाची गाढ कळ
बुडे पुण्य बुडे पाप

किती देऊ किती घेऊ
गेले आभाळ संपून
रात्र ओसरली तरी
चंद्र उरला अजून

कवी - मंगेश पाडगावकर
संग्रह - ओंजळीत स्वर तुझेच

पृथ्वीचे प्रेमगीत

युगामागुनी चालली रे युगे ही, करावी किती भास्करा वंचना
किती काळ कक्षेत धावू तुझ्या मी, कितीदा करू प्रीतीची याचना

नव्हाळीतले ना उमाळे उसासे, न ती आग अंगात आता उरे
विझुनी अता यौवनाच्या मशाली, उरी राहिले काजळी कोपरे

परी अंतरी प्रीतीची ज्योत जागे, अविश्रांत राहील अन् जागती
न जाणे न नेणे कुठे चालले मी, कळे तू पुढे आणि मी मागुती

दिमाखात तारे नटोनी थटोनी शिरी टाकती दिव्य उल्काफुले
परंतु तुझ्या मूर्तिवाचून देवा, मला वाटले विश्व अंधारले

तुवा सांडलेले कुठे अंतराळात वेचुनिया दिव्य तेज:कण
मला मोहवाया बघे हा सुधांशु, तपाचार स्वीकारुनि दारूण

पिसारा प्रभेचा उभारून दारी पहाटे उभा शुक्र हा प्रेमळ
करी याचना प्रीतीची लाजुनि लाल होऊनिया लाजरा मंगळ

निराशेत संन्यस्त होऊनी बैसे ऋषींच्या कुळी उत्तरेला ध्रुव
पिसाटापरी केस पिंजारुनि हा, करी धूमकेतू कधी आर्जव

परी भव्य ते तेज पाहुन पूजुन घेऊ गळ्याशी कसे काजवे
नको क्षुद्र शृंगार तो दुर्बळांचा तुझी दूरता त्याहुनि साहवे

तळी जागणारा निखारा उफाळून येतो कधी आठवाने वर
शहारून येते कधी अंग तुझ्या स्मृतीने उले अन् सले अंतर

गमे की तुझ्या रूद्र रूपात जावे, मिळोनी गळा घालोनिया गळा
तुझ्या लाल ओठांतली आग प्यावी, मिठीने तुझ्या तीव्र व्हाव्या कळा

अमर्याद मित्रा तुझी थोरवी अन् मला ज्ञात मी एक धूलिकण
अलंकारण्या परी पाय तुझे धुळीचेच आहे मला भूषण


कवी - कुसुमाग्रज
कवितासंग्रह - विशाखा

कोलंबसाचे गर्वगीत

हजार जिव्हा तुझ्या गर्जु दे, प्रतिध्वनीने त्या समुद्रा, डळमळु दे तारे
विराट वादळ हेलकावु दे पर्वत पाण्याचे ढळु दे दिशाकोन सारे

ताम्रसुरा प्राशुन मातु दे दैत्य नभामधले, दडु द्या पाताळी सविता
आणि तयांची अधिराणी ही दुभंग धरणीला, कराया पाजळु दे पलिता

की स्वर्गातून कोसळलेला, सूड समाधान मिळाया प्रमत्त सैतान
जमवुनि मेळा वेताळांचा या दरियावरती करी हे तांडव थैमान

पदच्युता, तव भीषण नर्तन असेच चालु दे फुटु दे नभ माथ्यावरती
आणि तुटु दे अखंड उल्का वर्षावत अग्नी नाविका ना कुठली भीती

सहकाऱ्यांनो, का ही खंत जन्म खलाशांचा झुंजण्या अखंड संग्राम
नक्षत्रांपरी असीम नीलामध्ये संचरावे, दिशांचे आम्हांला धाम

काय सागरी तारु लोटले परताया मागे, असे का हा आपुला बाणा
त्याहुन घेऊ जळी समाधी सुखे कशासाठी, जपावे पराभूत प्राणा?

कोट्यवधी जगतात जीवाणू, जगती अन् मरती जशी ती गवताची पाती
नाविक आम्ही परंतु फिरतो सात नभांखाली निर्मितो नव क्षितिजे पुढती

मार्ग आमुचा रोधू न शकती ना धन ना दारा घराची वा वीतभर कारा
मानवतेचे निशाण मिरवू महासागरात, जिंकुनी खंड खंड सारा

चला उभारा शुभ्र शिडे ती गर्वाने वरती, कथा या खुळ्या सागराला
"अनंत अमुची ध्येयासक्ती अनंत अन् आशा किनारा तुला पामराला!"


कवी - कुसुमाग्रज
कवितासंग्रह - विशाखा

पसायदान

आता विश्वात्मके देवे| येणे वाग्यज्ञे तोषावें|
तोषोनी मज द्यावे| पसायदान हे।|

जे खळांची व्यंकटी सांडो| तयां सत्कर्मी रती वाढो|
भूतां परस्परे जडों| मैत्र जीवांचे।|

दुरितांचे तिमीर जाओ| विश्वस्वधर्मसूर्ये पाहो|
जो जे वांछिल तो ते लाहो| प्राणिजात।|

वर्षत सकळ्मंगळी| ईश्वरनिष्ठांची मांदियाळी|
अनवरत भूमंडळी| भेटतु भूतां।|

चला कल्पतरूंचे आरव| चेतना चिंतामणीचे गाव|
बोलते जे अर्णव| पीयुषाचे।|

चंद्रमे जे अलांछन| मार्तंड जे तापहीन|
ते सर्वांही सदा सज्जन| सोयरे होतु।|

किंबहुना सर्व सुखी| पूर्ण होवोनी तिन्ही लोकी|
भजि जो आदिपुरुषी| अखंडित।|

आणि ग्रंथोपजीविये| विशेषीं लोकी इये|
दृष्टादृष्टविजयें| होआवें जी।|

येथ म्हणे श्री ज्ञानेश्वराओ| आ होईल दान पसाओ|
येणे वरें ज्ञानदेओ| सुखिया जाला।|

कणा

ओळखलंत का सर मला, पावसात आला कोणी
कपडे होते कर्दमलेले, केसांवरती पाणी

क्षणभर बसला, नंतर हसला, बोलला वरती पाहून
गंगामाई पाहुणी आली गेली घरट्यात राहून

माहेरवाशीण पोरीसारखी चार भिंतींत नाचली
मोकळ्या हाती जाईल कशी बायको मात्र वाचली

भिंत खचली, चूल विझली होते नव्हते गेले
प्रसाद म्हणुन पापण्यांमध्ये पाणी थोडे ठेवले

कारभारणीला घेऊन संगे सर आता लढतो आहे
चिखलगाळ काढतो आहे, पडकी भिंत बांधतो आहे

खिशाकडे हात जाताच हसत हसत उठला
पैसे नकोत सर जरा एकटेपणा वाटला

मोडून पडला संसार तरी मोडला नाही कणा
पाठीवरती हात ठेवून फक्त लढ म्हणा!

प्रेम नावाचा "टाईमपास"

त्याची अन तिची पहिली भॆट दोघांची होणाऱी "नजऱभेट" काळजाला जाऊन भिडणारी थेट दोघांचं एकमेकांना पाहून हसणं अन नाजुकशा जाळ्यात अलगद फसणं... या हसण्या या फसण्याची सवय झालीय सगळयांना... नजऱभेटीचं रूपांतर चोरून भॆटीत भेटीचं रूपांतर हळुवार मिठीत अन त्याहीपुढे कित्येक पटीत नात्यातल्या या वेगाची सवय झालीय सगळयांना... मग रंगू लागतात स्वप्नं एक त्याचं,एक तिचं फक्त दोन मनं त्याचं हसणं तेव्हा तिचं हसणं तिचं रडणं तेव्हा त्याचं रडणं या हसण्या या रडण्याची सवय झालीय सगळयांना... दिल्या जातात वेळा,पाळल्याही जातात वेळा घेतल्या जातात शपथा दिल्या जातात उपमा त्याला ती वाटते "रांझ्याची हीर" तिलाही तो वाटतो "कपूरांचा रणबीर" या शपथा या उपमांची सवय झालीय सगळयांना... मग येतो असाही एक दिवस पूनवेची रात्र वाटू लागते अवस दोघांनाही येऊ लागतो एकमेकांचा कंटाळा हीर वाटू लागते "बधीर" अन रणबीर वाटू लागतो चक्क "काळा" या अवसेची या पूनवेची सवय झालीय सगळयांना... पहिल्या भेटीच्या चौकातच फूटतात "नव्या वाटा" दोघंही करतात एकमेकांना "टाटा" अहो तु्म्ही कशाला होताय डिस्टर्ब दुःख वैगरे विसरा त्याला भॆटते दूसरी तिलाही भॆटतो दूसरा पुन्हा होते देवाणघेवाण,पुन्हा होते "दिलफेक" पुन्हा जुन्या कहानीचा नव्याने "रिटेक" बदलत्या प्रेमाच्या रंगाची सवय झालीय सगळयांना... खरं सांगायचं अगदी मनापासून तर प्रेम नावाचा "टाईमपास" करण्याची सवय झालीय सगळयांना.....

परवा पुराण-प्रसिद्ध पखवाज पंडित पुरोहित पंतांची पिवळी पगडी पुरंदरच्या पंधराशेव्या
पायरीवरून पुण्यात पर्वतीच्या पाचव्या पायरीपाशी पर्णकुटीपासून पंधरा पावलांवर पहुडलेल्या
पंकजच्या पोटावर पटकन पडली. पगडी पडलेली पाहताच पंत पुरंदरच्या पायथ्याशी पोलिसठाण्यात
पळाले. पुरंदरच्या पोलिसांनी पंतांना पुण्याच्या पोलिसांकडे पाठवले.

पंत पुण्यात पोहोचताच पोलिसांवर पेटले. पंत पेटल्यामुळे पोलिस पटकन पर्वतीकडे पळाले. पांढर्‍या
पोषाखातल्या पोलिसांना पाहून पंकज पर्वतीच्या पलिकडे पळाला. पोलिसांनी पंकजचा पिच्छा
पुरवला.

पळता पळता पंकज पाण्याच्या पाँडमध्ये पडला. पंतांनीच पाण्यात पोहून पंकजला पकडले. पिवळी
पगडी पण पकडली. पोलिसांनी पंकजला पोलिसठाण्याकडे पिटाळले. पकडणारा पोलिस पदपथावर
पाय पसरून पडला. पोलिस पडलेला पाहून पंकज पाठीवर पांघरूण पांघरून पळाला.

पंतांनी पुरंदरला पोहोचताच पगडीत पंकजचे पैशांचे पाकिट पाहिले. पाकिटातले पुष्कळ पैसे पंतांनी
पनवेलला पुत्राला पोस्टाने पाठवले. पंतांच्या पाजी पुत्राने पैशांच्या प्राप्तीतून पोटात पंजाबी
पदार्थ पचवले.

पंतांना परमेश्वरच पावला!
पंकजला पकडण्यासाठी पंतांसोबत पुण्यात पोहोचलेली पंतांची पोरगी प्राची पंकजला पहिल्यांदा
पाहताच पंकजच्या प्रेमात पडली. प्राचीने पंकज, पोलिसांची पकडा पकडी पाहिली. पंकजचा
पदपथावरून पोबाराही पाहिला. पानशेतच्या पुराच्या पाण्यामुळे पुनर्वसित पंकज परत पर्णकुटीत
पोहोचला.

पित्यासमवेत प्राची पुरंदरला परतली, पण पंतांनी पंकजच्या पाकिटातल्या पैशांबाबत पंक्ति-प्रपंच
पाळला. पुष्कळ पैसे पुत्राला पाठवले. पंतांच्या पुन्हा पुन्हा पिडणार्‍या पुराणांच्या पोपटपंचीमुळे
प्राची पेटली.

पंकजच्या प्रेमाखातर प्राची पुण्यास परतली. प्राचीनेच पंकजवरच्या पोलिसांच्या पंचनाम्याला
पाने पुसली. पंकजला पहायला प्राची परत पर्णकुटीपाशी पोहोचली. पण पर्णकुटीत पहुडलेल्या
पंकजचे पाय पळून पळून पांढरे पडलेले! प्राचीने पंकजच्या पायावर पिवळे पुरळही पाहिले.

पंकजची परिस्थिती पाहून प्राण पिळवटलेल्या प्राचीने पदर पाण्यात पिळून पंकजचे पाय पुसले.
प्राचीचा प्रथमोपचार पाहून पंकजला पोरगी पसंत पडली. पंकजने प्राचीला पर्णकुटीतच पटवले.

पर्णकुटीतील प्रेम-प्रकरण पाहून पर्णकुटीच्या पायर्‍यांवर पत्ते पिसणारी पोरे पूर्व-पश्चिमेला
पांगली. प्राचीने पंकजचे पाकिट पैशांविनाच परतवले. परंतू प्रेमात पारंगत पंकजने प्राचीस पाच
पाप्या परतवल्या.

पंतांना परमेश्वर पावला, पण पंकजला पंतांची पायाळू पोर पावली.