दुसर्‍या दिवशी सकाळी १०च्या ठोक्याला मामी तयार होऊन अनघाकडे आल्या. अनघाला कळून चुकलं की मामी काही पाठ सोडत नाहीत. तिने काही न बोलता तयारी केली आणि ती मामींबरोबर बाहेर पडली. डॉक्टर मखिजांच्या क्लिनिकमध्ये सकाळी फार गर्दी नव्हती. दोन बायका बसल्या होत्या. अनघाचा नंबर तिसरा होता. सुमारे अर्ध्या तासाने अनघाचा नंबर आला. डॉक्टर मखिजा साठीचे असावेत. त्यांच्या डोक्याचे सर्व केस पांढरे झाले होते पण चेहर्‍यावर तुकतुकी होती. मध्यम शरीरयष्टीचे आणि चांगल्या उंचीचे मखिजा बोलण्या वागण्यात अतिशय सराईत होते. त्यांच्या बोलण्यातून अनेक वर्षांचा अनुभव चटकन कळून येत होता. अनघाची तपासणी झाल्यावर त्यांनी तिला अनेक सल्ले दिले. तिने काय खावं, काय प्यावं, काय खाऊ नये, कोणते व्यायाम करावे, काय करणे टाळावे याबद्दल ते भरभरून बोलत होते पण औषधांबद्दल, गोळ्या किंवा विटॅमिन्सबद्दल ते काहीच सांगत नव्हते असे वाटल्याने अनघाने त्यांना विचारले,
“डॉक्टर, मी औषधे कोणती घेऊ? डॉक्टर क्षोत्रींनीच दिलेली सुरू ठेवू का तुम्ही वेगळी देणार? माझी सोनोग्राफीही राहिली आहे. ती कधी करायची?”
डॉक्टर मखिजा स्मितहास्य करून म्हणाले, "बाहेरच्या गोळ्या आणि औषधं घेण्यापेक्षा निसर्गातून मिळणार्‍या विटॅमिन्सचा वापर करावा. हे गोळ्या-औषधांवर विसंबून राहण्यात मला कधीच विश्वास वाटलेला नाही."
“मी देते ना रोज अनघाला पालेभाज्यांचा रस.” मामी घाईने म्हणाल्या. “हिरव्या भाज्या, आयुर्वेदिक पाले असं सगळं ठेचून रस काढते मी रोज.”
“उत्तम! हेच हेच सांगत होतो मी." डॉ. मखिजा उल्हासित होऊन म्हणाले. "अनघा, तुला काळजी करण्याचं कारणच नाही. परांजपेबाई तुमची काळजी व्यवस्थित घेतात असं दिसतं आहे."
“पण.. डॉक्टर माझं वजन घटल्यासारखं वाटतं आहे. मला उत्साहही वाटत नाही आणि मला सोनोग्राफीही करायची होती. मला माझ्या बाळाचं पहिलं दर्शन घेण्याची इच्छा आहे डॉक्टर."
“सोनोग्राफी? आणि ती कशाला? सोनोग्राफी नव्हती तेव्हा काय लोकांना मुलं होत नव्हती? माझी प्रॅक्टिस सुरू झाली तेव्हा असली कोणतीही फ्याडं नव्हती आणि वजनाची काळजी नको. भरपूर खा, भरपूर विश्रांती घे. परांजपेबाई करून देतात तो रस घे की झालं.”
“मी घेतेच आहे तिची काळजी. तिला काय हवं काय नको, सर्व डोहाळे मी पुरवणार आहे.” मामी हसून म्हणाल्या.
“पण मला अल्ट्रासाउंड टेस्ट करून घ्यायची आहे.” अनघा हट्टाने म्हणाली. तसे मखिजा हसून म्हणाले, “ठीक पण आता नको. सहाव्या सातव्या महिन्यांत करू. सर्व काही ठीक आहे. हेल्दी प्रेग्नंसी आहे. उगीच काळजी कशाला करायची?”
“बरं डॉक्टर, हिला थोडा डिप्रेशनचा त्रास होतो आहे असं मला वाटतंय. तिला कोणीतरी दिसतं. म्हणजे तिला कसलीतरी भयंकर स्वप्नं पडतात आणि मध्यंतरी एक बाईही दिसली होती.” मामींनी बोलताना सूचक नजरेने मखिजांकडे पाहिले.मामींनी हा विषय काढलेला अनघाला अजिबात आवडले नाही पण ती गप्प बसली. मामींनी सोनियाबद्दल काहीच सांगितले नाही हे तिच्या लक्षात आलं.
"अरेच्चा! अनघा, हे काय सगळं? पण असू दे... काही जगावेगळं नाही. प्रेग्नन्सीत असं होतं बरं! मूड डिसॉर्डर्स होतात. झोप कमी होते, स्वप्नं पडतात, उगीचच रडू येते, अस्वस्थता वाटते, अगदी मरणाचे विचारही डोक्यात येतात. मी सध्या तुला काही औषधं लिहून देतो. निदान त्याने तुला स्वस्थ झोप तरी लागेल आणि ती वृद्ध बाई दिसते, ती तुला काही करत नाही ना. मग ती गार्डीयन एंजल आहे असं समज. आपण आणावे तसे विचार डोक्यात येतात." डॉक्टर हसत हसत म्हणाले.
परतताना टॅक्सी सिग्नलकडे थांबली होती. अनघाने बाहेर नजर फिरवली. समोरच्या फूटपाथवर तिला ती वृद्ध बाई दिसत होती. इतक्या दूरवरूनही ती आपल्याकडे टक लावून बघते आहे याची जाणीव तिला झाली. तिने मामींचा हात दाबला. “काय झालं अनघा?”
“मामी, ती बघा. ती भिकारीण... अं ती बाई मी सांगत होते ना. समोर त्या फूटपाथवर.”
“कोण? कुठे? कुठली बाई अनघा. मला तर काहीच दिसत नाहीये.” गोंधळून मामी म्हणाल्या आणि तोपर्यंत सिग्नल हिरवा झाला आणि टॅक्सीने वळण घेतलं.
घरी येईपर्यंत अनघा गप्पच होती. तिच्या मनात विचार चमकून गेला की परांजपेमामींचं आणि डॉक्टर मखिजांचं आधीच काहीतरी बोलणं झालं असावं. मामींनी नक्की मखिजांना काहीतरी सांगितलं होतं पण त्याही पेक्षा एक महत्त्वाची गोष्ट तिच्या ध्यानात आली. डॉक्टर मखिजांच्या उजव्या कानाची पाळी कापलेली होती.
दिवसभर अनघा थोडी अस्वस्थच होती. आपण डॉक्टर बदलून चूक तर केली नाही ना ही बोचणी तिला लागली होती आणि त्यात पुन्हा त्या बाईचं दर्शन. संध्याकाळी विक्रम घरी आला तसा तिने त्याच्यासाठी चहा टाकला. दिवे लागणीची वेळ झाली होती. घराची बेल वाजली म्हणून तिने दरवाजा उघडला. बाहेर कोण असेल याचा अंदाज तिला होताच.
मामा मामी दोघे घरात शिरले. अनघाला खरेतर ते यावेळेस नको होते. शेजारी असले म्हणून काय झालं. या दोघांनी जसा अनघाच्या आयुष्याचा ताबा घेतला होता. तिला विक्रमबरोबर थोडा मोकळा वेळ हवा होता पण विक्रमने उत्साहाने उठून त्यांचं स्वागत केलं, "या! मामा. आता यावेळेला... चहा घेता का?"
“दिवेलागणीची वेळ आहे. मी पूजा करत होतो. आजपासून अनघासाठी नवा पाठ सुरु केला आहे. आज हा पाठ तुमच्यासमोर म्हणेन असे म्हणत होतो. अनघाचा विश्वास नाही. रोज नाही ऐकलं तरी चालेल तिने पण आजतरी तुम्हा दोघांच्या कानावरून जाऊ द्या. बाळासाठी हं सर्व." मामांनी चटकन सोबत आणलेली चटई जमिनीवर पसरली आणि ते मांडी घालून बसले.
“मामा, अहो माझा विश्वास नाही अशा गोष्टींवर.” अनघा नाराजीने म्हणाली पण विक्रमने तिला दटावले, “अनघा, मामा तुझ्या चांगल्या करता सांगताहेत. इथे बस स्वस्थ.” त्याने तिचा हात धरून तिला मामांशेजारी बसवले. मामीही बसल्या. मामांनी ओल्या कुंकवाने जमिनीवर स्वस्तिकाचं चिन्ह काढलं आणि त्यानंतर बराच वेळ मामा जोरजोरात काहीतरी म्हणत होते. अनघाला ते शब्द अनोळखी होते.
अर्ध्या तासाने मामा उठले आणि म्हणाले, “काळजी करू नकोस. मुलगा होईल बघ तुला. जय भैरवनाथ.”
त्या रात्री अनघा जागीच होती. आपल्यासोबत काहीतरी विचित्र घडतं आहे याची जाणीव तिला झाली होतीच पण त्या घडण्यात मामा, मामी आणि विक्रमचाही हात असावा की काय अशी शंका तिला येऊ लागली. मामा जे काही बोलत होते ते नेहमीच्या पाठपूजेतले शब्द नव्हते आणि ते स्वस्तिक चिन्ह, ते चक्क उलटं काढलेलं होतं. अनघाचा अशा गोष्टींवर विश्वास नसला तरी उलटं काढलेलं स्वस्तिक चिन्ह अशुभ असतं हे तिला माहित होतं आणि भैरवनाथ? तिने निवांत घोरणार्‍या विक्रमकडे पहिलं आणि तिचं मन खट्टू झालं. किती घाणेरडे विचार करत होती ती. जे तिची काळजी घेत होते त्यांच्यावरच शंका घेत होती.... पण नाही, काहीतरी आक्रित घडत होतं हे निश्चित.
त्या रात्री अनघाला झोप लागली नाही. मन अस्वस्थ झालं होतं, मध्यरात्रीपर्यंत डोळा लागला नाही तशी ती हळूच उठली आणि आवाज न करता बाहेर आली. तिने काळोखातच बाहेरच्या खोलीत लॅपटॉप सुरू केला आणि इंटरनेटवर ती गूगल सर्च करू लागली; आपण नेमकं काय शोधावं, कुठून सुरुवात करावी ते तिला कळत नव्हतं. पेगनिजम, कल्ट असे काहीतरी शोध ती घेत होती पण ती जे नेमकं शोधत होती ते मिळत नव्हतं. ती हताश होऊन लॅपटॉप बंद करायला जाणार तेवढ्यात तिच्या कानाशी कोणीतरी कुजबुजलं. एक थंड झुळुक बाजूने गेल्यासारखी वाटली आणि अनघा जागीच शहारली. तिने आजूबाजूला पाहिलं पण कोणाची चाहूल लागली नाही. तिचा हात पुन्हा लॅपटॉपकडे गेला आणि पुन्हा तिच्या कानात कोणीतरी कुजबुजलं “कपालि..क”
कपालिक! कपालिक म्हणजे? अनघाने घाई घाईत कपालिक शब्दावर शोध घेतला. गूगलने बरेच दुवे पुढ्यात आणले. त्यापैकी एका दुव्यातली माहिती तिने वाचायला सुरुवात केली. 'कपालिक हा अघोर पंथाचा एक गट. भैरवाला मानणारा. करणी करणारा. ज्याच्यावर करणी करायची त्याची वस्तु हस्तगत करून काळी जादू करणारा, स्मशानात संचार करणारा, मानवी कवटी पुढे करून त्यात भीक मागणारा, कधी कधी नरमांसभक्षण करणारा... आणि...आणि त्यांच्या अघोर विधींसाठी मानवी बळी देणारा... विशेषत: अर्भकांचे.'
"इइइ.. काहीतरीच" अनघा बसल्याजागी थरथरू लागली. तिला दरदरून घाम फुटला आणि त्याच क्षणी खोली उजेडाने भरून गेली. अचानक डोळ्यांवर पडलेल्या उजेडाने अनघाने गपकन डोळे मिटले. डोळे उघडले तेव्हा समोर विक्रम उभा होता. त्याचा चेहरा रागाने लाल झाला होता.
“काय चाललंय? काय शोधत होतीस अंधारात?” त्याने लॅपटॉपच्या स्क्रिनवर नजर टाकली आणि तो किंचाळलाच “आर यू आउट ऑफ युवर माइंड? हे काय वाचते आहेस रात्रीबेरात्री. वेड लागलंय का तुला?” त्याने खाडकन लॅपटॉप बंद केला आणि रागाने इंटरनेटची केबल उचकटून काढली.
“झोपायला जा. आत्ता! उठ आधी. हा लॅपटॉप उद्यापासून माझ्या ऑफिसात जाणार. हे असलं काहीतरी वाचायला नाही ठेवलेला तो इथे.”
“अरे विक्रम पण...” अनघा उठून उभी राहिली आणि तोच “आई...गं!” तिच्या पोटात अचानक कळ आली. “विक्रम, अरे काहीतरी होतंय मला. पोटात अचानक दुखायला लागलं आहे.” अनघा घाबरून म्हणाली तसा विक्रमचा राग पळाला.
“अनु अगं काय होतंय? थांब मी मामींना बोलावतो.”
“अरे नको. इतक्या रात्री...” पण अनघा बोलेपर्यंत विक्रम दरवाजा उघडून बाहेरही गेला होता.
मामी झोपेतून उठून धावतच आल्या. अनघाने त्यांना पोटात येणार्या कळांबद्दल सांगितलं. मामींनी मागचापुढचा विचार न करता डॉक्टर मखिजांना फोन लावला त्यावेळी रात्रीचे साडेबारा वाजून गेले होते. अनघाला अजिबात अपेक्षा नसताना पुढल्या पंधरा मिनिटांत डॉक्टर घरी हजर झाले. त्यांनी अनघाला तपासलं आणि ते म्हणाले, “काही घाबरू नकोस. म्हटलं तर काळजीचं कारण नाही आणि म्हटलं तर आहे. पुढले तीन चार महिने तरी तुला बेडरेस्ट घ्यावी लागेल. कुठे जायचं नाही, उठायचं नाही. पूर्णवेळ झोपून राहायला लागेल. अगदी घरातल्या घरात थोडं फिरलीस तर चालेल पण धडपडून काम नाही.”
अनघाला आश्चर्य वाटत होतं. स्पेशालिस्ट असा रात्री अपरात्री धावत येतो. विक्रम, मामा, मामी आणि डॉक्टर मखिजाही. गळाला लागलेल्या तडफडणार्‍या माशासारखी आपली गत झाली आहे हे अनघाच्या लक्षात येऊ लागलं होतं.
“औषध कुठलं घेऊ? दुखतंय मला.” अनघाने कण्हत म्हटलं.
“मी देतो लिहून. या औषधाने थोडीशी गुंगी आल्यासारखं वाटलं तरी औषध योग्य काम करेल.”
त्या रात्री औषधाने अनघाला झोप लागली. दुसर्‍या दिवशी ती उठली तेव्हाही दुख कायम होतीच. सक्काळीच परांजपेमामी चहा घेऊन आल्या. दुपारचं जेवण अगदी रात्रीचं जेवण सर्व त्यांच्याकडूनच येईल असं त्यांनी बजावलं. विक्रमला त्यांनी सांगितलं की दिवसा त्या चार-पाच फेर्‍या मारतील आणि दिलआंटीही अध्येमध्ये येऊन अनघापाशी बसतील. मामाही होतेच काही लागले तर.
मामींनी दिलेला चहा पिऊन अनघा उठली. तिला थोडा अशक्तपणा आल्यासारखं वाटत होतं. कदाचित औषधामुळे थोडं चक्करल्यासारखंही वाटत होतं. तिने उठून मोबाइल शोधला आणि आईला फोन लावला. निलिमाताई सकाळीच अनघाचा फोन आल्यावर काळजीत पडल्या होत्या. त्यांनी तिची चौकशी करायला सुरूवात केली.
“आई, माझ्या पोटात खूप दुखतंय. डॉक्टरांनी बेडरेस्ट घ्यायला सांगितली आहे. तू येशील का गं इथे? मला बरं नाही वाटत. खूप आठवण येते आहे तुझी.” अनघाला हुंदका आवरला नाही. तिने फोन कानाकडून थोडासा बाजूला केला आणि त्याक्षणी तो खस्सकन मागून कोणीतरी खेचला.
विक्रम मागेच उभा होता. त्याने चटकन फोन आपल्या कानाला लावला. फोनवरून निलिमाताई चौकशी करत होत्या.
“अनघा, अगं काय झालं? असं कसं झालं अचानक? मी येते तिथे. तू काळजी करू नकोस.”
“अहो आई... काही विशेष नाही झालेलं,” विक्रमचा आवाज शांत आणि दिलासा देणारा होता. “अनघा बरी आहे. डॉक्टरांनी विश्रांती घ्यायला सांगितलं आहे आणि इथे तिचा शब्द झेलायला मी, मामा-मामी, दिल आंटी सर्व आहोत. आता तर स्वयंपाकही मामीच करून देणार आहेत. तुम्हाला इथून जाऊन ३-४ महिने होताहेत. तुम्ही कुठे परत ये-जा करताय. अनघा उगीच घाबरली आहे. पहिली वेळ आहे ना. तुम्ही अजिबात काळजी करू नका.” बोलत बोलत विक्रम खोलीबाहेर गेला. पुढे विक्रम आणि निलिमाताईंचं नेमकं काय बोलणं झालं ते अनघाला कळलं नाही पण काय झालं असावं याचा अंदाज आला.
विक्रम पुन्हा खोलीत आला तेव्हा त्याच्या हातात मोबाईल नव्हता. “विक्रम मला आईशी बोलायचं आहे.” अनघाने हट्टाने सांगितलं. तसा विक्रम समजूतीच्या सुरात म्हणाला, “अगं फोन कधीही कर. तुला आईशी बोलायला नको म्हटलंय का? पण तू असं त्यांना काळजीत घालणं बरं नव्हे. मी तुझा फोन परांजपे मामींकडे दिला आहे. तू कधीही आईंना फोन कर पण मामी समोर असताना. तुझी मन:स्थिती बरी नाही. तुला प्रेग्नन्सी डिप्रेशन आलं आहे ते मी आईंना सांगितलं आहे. फोन केलास तर त्या तुला माझ्यापेक्षा जास्त चांगलं समजावतील.”
अनघाला कळून चुकलं होतं की आपण आता पुरते अडकलो आहोत. ’नरबळी... अर्भकांचे बळी’ तिच्या डोक्यात किडा वळवळला. तिने पलंगावरून उठण्याचा प्रयत्न केला आणि पोटातली कळ मस्तकात गेली. विक्रम ऑफिसला गेल्यावर लगेचच मामी पाल्याचा रस घेऊन हजर झाल्या. त्यांनी तिला गोळ्याही दिल्या. गोळ्यांनी अनघाला दुखायचं कमी झाल्यासारखं वाटलं पण सोबत डोळ्यांवर झापडही आली. दुपारी जेवायच्या वेळेस मामींनी अनघाला उठवलं तेव्हा तिच्या पोटातलं दुखणं पुन्हा बळावलं होतं. काही खायला नको असं तिला झालं होतं. मामींनी बळेबळेच दोन घास खायला घातले पण इतर वेळेस जी चव मामींच्या जेवणाला येते ती नव्हती... किंवा आपल्याच तोंडाची चव गेली आहे. अनघा विचार करत होती पण तिच्या आठवणींवर आणि जाणीवांवर कसलातरी पडदा पडल्यासारखं तिला वाटत होतं. दुपारी दिलआंटी येऊन बसल्या. बाळासाठी स्वेटर विणायला घेतला होता त्यांनी. विक्रम परत येईपर्यंत त्या सोबतीला होत्या.
त्यानंतर या गोष्टी नेमाने होऊ लागल्या. मामी आणि दिलआंटींनी अनघाचा जणू कब्जाच घेतला होता. अनघाला एकांत फक्त संडास बाथरूमला जाताना मिळे तेवढाच पण ती इतकी अशक्त झाली होती की तिला तिथेही आधार लागत होता. पण त्या दरम्यान बाळ पोटात आकार घेऊ लागलं होतं. त्याचं हलणं, फिरणं, लाथ मारणं अनघाला सुखावून जात होतं. अध्येमध्ये डॉक्टर मखिजा फेरी मारत. अनघाला तपासत. त्यांच्या चेहर्‍यावरून सर्व काही ठीक आहे असा अंदाज अनघाला येत होता. ते पोटातलं दुखणं मात्र कमी होत नव्हतं.
आईशी तिचं बोलणं होई परंतु परांजपे मामी आणि दिलआंटीच्या समोर तिला काही सांगता येत नसे. सांगायचं म्हटलं तरी फारसं काही आठवत नसे. एखाद्या अंमलाखाली वावरत असल्यासारखं तिचं आयुष्य रेटलं जात होतं. आई तिला फोनवर सांगत असे की ती सातव्या महिन्यात येते आहे. एक तेवढीच अंधुक आशा तिच्या मनात जागी होती. कधीतरी तिला स्वप्नात ती रस्त्यावरली बाई दिसे, तर कधी सोनिया. जे समोर चाललं आहे ते सत्य की भास हे ओळखायचीही तिची मन:स्थिती नव्हती. जेव्हा पूर्ण जागं असल्यासारखं वाटे तेव्हा पोटातल्या कळा तिला हैराण करत.
मध्यंतरी एक दिवस तिची मामे बहीण श्रद्धा येऊन गेली. तिच्यासमोरही मामी हजर होत्या. अनघाने तिच्याशी बर्‍याच दिवसांत काही संपर्कच ठेवलेला नसल्याने ती थोडी काळजीत पडली आणि सरळ उठून भेटायलाच आली. अनघा आणि श्रद्धा यांच्यात तशी फार जवळीक नव्हती. लहानपणापासून अनघाच्या बाबांच्या बदल्या होत त्यामुळे नातेवाईकांशी खूप जवळीक निर्माण होणे शक्य नव्हते परंतु तरीही समवयस्क आणि आता मुंबईतच राहायला आल्याने दोघी थोड्याफार जवळ आल्या होत्या. अनघाची अवस्था आणि अस्वस्थता दोन्ही श्रद्धाच्या नजरेने टिपल्या.
