झपूर्झा

( आपल्यास जें कांहीं नाहीं असें वाटतें, त्यांतूनच महात्मे जगाच्या कल्याणाच्या चिजा बाहेर काढितात, त्या महात्मांची स्थिति लक्षांत वागवून पुढील गाणें वाचिंल्यास, तें दुर्बोव होऊं नये असें वाटतें )

हर्षखेद ते मावळते,
हास्य निमाले,
अश्रु पळाले;
कण्टकशल्यें लव वठली;

कांहीं न दिसे दृष्टीला
प्रकाश गेला,
तिमिर हरपला:
काय म्हणावें या स्थितिला ?---

झपूर्झा ! गडे झपूर्झा !
हर्षशोक हे ज्यां सगळें,
त्यां काय कळे ?
त्यां काय वळे ?

हंसतिल जरि ते आम्हांला,
भय न धरुं हें वदण्याला :---
व्यर्थीं अधिकचि अर्थ वसे
तो त्यांस दिसे,

ज्यां म्हणति पिसे,
त्या अर्थाचे बोल कसे ?---
झपूर्झा ! गडे झपूर्झा !

ज्ञाताच्या कुंपणावरून,
धीरत्व घरून,
उड्डाण करून,

चिद्‍घनचपला ही जाते,
नाचत तेथें चकचकते;
अंधुक आकृति तिस दिसती,

त्या गातासी
निगूड गीती;
त्या गीतीचे ध्वनि निघतो---

झपूर्झा ! गडे झपूर्झा !
नांगरल्याविण भुई वरी
असे कितितरी;
पण शेतकरी

सनदी तेथें कोण वदा ? ---
हजारांतुनी एकादा !
तरी न तेथुनि वनमाला

आणायाला,
अटक तुम्हांला;
मात्र गात हा मंत्र चला ---
झपूर्झा ! गडे झपूर्झा !

पुरुषाशीं त्या रम्य अति
नित्य प्रकृति
क्रीडा करिती;

स्वरसंगम त्या क्रीडांचा
ओळखणें, हा ज्ञानाचा ---
हेतु; तयाची सुन्दरता

व्हाया चित्ता ---
प्रत ती ज्ञाता,
वाडें कोडें गा आतां ---
झपूर्झा ! गडे झपूर्झा !

सूर्यचन्द्र आणिक तारे
नाचत सारे
हे प्रेमभरें

खुडित खपुष्पें फिरति जिथें,
आहे जर जाणें तेथें,
धरा जरा निःसंगपणा

मारा फिरके,
मारा गिरके,
नाचत गुंगत म्हणा म्हणा ---
झपूर्झा ! गडे झपूर्झा !


कवी - केशवसुत
कवितासंग्रह -  हरपलें श्रेय
- मुंबई २ जुले १८९३