कोणी नको अन् कांही नको, देवता तूं एकली !
हृदय जीतें अर्पिलें हें होउनी बद्धांजली !
वाटभर गे हा फुफाटा; पाय जाती पोळुनी;
सौंदर्य तूझें – सावली ही ! सार्थ झाली चालणी.
आग पोटी भावनेची ! ‘घाल तुकडी भाकरी’,
– हीहि परि गे, याचना ना आज तूझ्या मंदिरी.
मन्मनाच्या माळरानी भावना-झुडुपें जिथे
तग न धरती, प्रेम-तरु गे, फोफावणें कैचा तिथे !
जीविताचें ऊन विश्वीं जोंवरी हें तापतें,
फक्त तूझ्या दर्शनाची ही पिपासा लागते.
सौंदर्य-देवि सुहास, तूं ! मी फक्त आतुर दर्शना;
मेल्यावरी तर हीहि गे, उरणार नाहि तहान ना !
सुन्न झालें मन, सुन्न भावना या,
भोवताली पसरली रात्र-छाया;
पावसाचा चुकविण्या मार घेती
पांघरूनी अंधार घरें रस्तीं.
“- व्यर्थ येतां का ? प्रेम कधी माझें
– शक्य नाही” – उतरिलें तिथे ओझें
बंद दाराशीं मग मुग्ध भावनांचे;
आणि धरिला मम मार्ग सिधा….
पावसाळी अंधार गारठ्यांत
काकडूनी हम-मार्ग-दिवे जात;
चिंब ओला जाहलों आणि थेट
दारूगुत्त्याला दिली प्रथम-भेट !
भेट शेवटली तशी प्रथम तीच,
झोपडीला परतावी माय-खेच.
माय असते, बाईल जरी नाही,
प्रेमवंतां तशि प्रेमवंचितांही.
दिवस झाले कित्येक त्या प्रसंगा;
आज आलों शोधीत गेह-रांगा;
बंद आहे तव दार; परि ओझें
आत नेलें उचलुनी कुणीं माझें !
हां हां थांब ! नको सुहास, गमवूं तोंडातली मौत्तिके,
“देवाच्या घरचाच न्याय असला !” प्रश्नास दे उत्तर.
“झाला खेळ, अता पुरे !” वद असे धिक्कारुनी कौतुके,
जातांना उपहास-हास्य-ध्वनिही पाडीत कानांवर.
काळी भीषण रात्र कापित निघे हृत्स्वामिनी भेटण्या
काळा फत्तर तोंच होउनि पडे तारा सहाऱ्यावर.
स्वर्गाच्या मग मंदिरी चमकती जेव्हा सख्या चांदण्या,
किंचित् हासुनी तारका खुणविते – “आता कळे अंतर !”
झाला अंक समाप्त एक ! बदले ही भूमिका, वेष हा;
मी रस्त्यातिल गे भिकार कवि, तूं प्रासादशृंगीं रहा !
आता अंत कशास पाहसि ? अता आभाळलें अंतरी;
विश्वाची घटना मला न उमगे; मानव्यता दुर्बळ.
केलें पाप असेल जें कधिं तरी मी जन्मजन्मांतरीं,
प्रायश्चित्त तदर्थ ना म्हणुनि गा, पाठीवरी हे वळ ?
न्यायाच्या निज मंदिरांत बसुनी साक्षीपुराव्याविना,
किंवा काय गुन्हा असेल घडला सांगीतल्यावाचुन,
न्यायाधीश असेल मानव तरी शिक्षा सुनावीत ना;
देवाच्या परि न्यायरीति असलें पाळील का बंधन !
होवो तृप्त – तथास्तु ! – निर्घृण प्रभो, ही न्यायतृष्णा तुझी;
फासाला चढल्यावरी नच दया याची, जरी पामर;
भूतां अप्रतिकारिता भ्रमविते यंत्रापरी शक्ति जी,
तीतें एक सहिष्णुता अचल अन् निःशब्द हे उत्तर.
किंवा हार्दिक बेइमान ठरतो नित्यांतला सत्क्रम,
तेथे प्रेमच एकनिष्ठ घडते अक्षम्य दुर्वर्तन !
मायावी गुजगोष्टि गुलगुल मुदे; आलंगनी तत्पर;
किंवा चुंबनलोलुप स्मित सदा ओठांवर नाचरे !
झाली दंग सुहास, प्रेम-युगुलें ऐशी मजेखातर;
– विश्वाच्या बगिच्यांत हीं भिरकिती कालांबरी पाखरे.
हासे ज्या क्षणभंगुरत्व विजयें वाखाणुनी कौतुकें,
लीला या लटक्या बघून निमिषोत्फुल्ला सुदैवानिलें;
माझेंही तुज प्रेम काय गमलें या टर्फलांसारिखे,
ज्यांच्यातील जिवंत जीवनरसा सौख्ये असे शोषलें ?
नाही -! मद्हृदयीं सुरा खुपसतां मी आत्महत्येस्तव,
रक्ताची चिळकांडि ही उसळुनी एका कमानींतुन
येवोनी भिजवील कोमल तशा या शुभ्र पायां तव;
अन् तो स्त्रोत अखंड वाहिल तसा दिक्काल ओलांडुन.
घेतां आचमुनी पवित्र जहरी ही रक्तगंगा लव,
विश्वाचे अभिषिक्त देव तरुनी होतील ते – मानव.
जा जाई आता, परतुनि कां हाससी ?
कां उगाच वळवुनि मागे
आपुली नजर, भारिसी ?
स्थितधी नजरी मी, मानी तरि मानिनी,
नच अवाक्षरही एका,
काढीन कधी भाषणीं.
ये वीणारव मधु, मंजुळ पवनांतुनी,
डबडबती ऐकुनि डोळे
कारुण्य-सुधा-सिंचनीं.
परि एकहि भोळा अश्रू जो तेथुनी
पडणार, तोंच घेईल
हृदयाग्नि तया शोषुनी.
धगधगित निखारा हृदयीं हा कोंदुनी,
मत्प्रसन्नवदनीं छाया
वरि शीतल चंद्राहुनी.
ही पाझरते तव शांत शरच्चन्द्रिका !
निशिगंध दरवळे भोती,
पुलकिता मार्ग-वालुका.
अदृश्य अप्सरा अवनीवर येउनी,
घुमविती निशा-संगीत
या मिटल्या पुष्पांतुनी.
मी मानव ! – दुर्बळ ! – दिव्य, धवल माधुरी !
व्याकळून हृदयीं येतां
स्मृति होइल तव अंतरिं .
हृतकंप ! – तरल भावना ! गोड ती स्मृति !
परि निष्ठुर जबरेने मी
गाडीन गाढ मी विस्मृतीं.
बंबाळ जखम आतली दाबतों अशी,
बेहिम्मत आर्तरवाने
रडतील रडो दीनशीं.
निष्प्रेम-निराशा-दुःसह जीवन तरी,
याचना न केविलवाणी
मम वदेल कधी वैखरी.
