आगबोटीच्या कांठाशीं समुद्राच्या शोभेकडे पहात उभ्या असलेल्या एका तरुणीस
अहा ! गे सृष्टीच्या वरतनु सुते ! निर्भयपणें
पहा अब्धीच्या या तरल लहरींचें उसळणें !---
मनोराज्यीं जैशा विविध ह्रदयीं क्लूप्ति उठती
तशा ना अब्धीच्या तरल लहरी या विलसती ?
मनोराज्याला या बघ जलधिच्या, फार विरळे !
कशाला हे तूतें फुकट म्हटलें मीं ? नच कळे !
स्वयें अब्धीला तूं बघत असतां पाहुनि, मुळीं,
’ सुता तूं सूष्टीची ’ मम ह्रदयीं ही मूर्ति ठसली.
निसर्गोद्यानींचे अमृतलतिके ! केंवि दिसतो ?
कशा या सिंधूच्या चपल लहरी गे उगवती ?---
जशा कांहीं जाडया अनवरत देहांत उडती
तशा ना सिंधूच्या चपल लहरी या उचलती ?
कसा गे अस्ताला द्युतिपति अहा ! हा उतरतो ?
कसा या दिग्भागीं सदरुणपणा हा पसरतो ?---
जणों, सोडोनीया धरणिवनिता ही, दिनमणी
विदेशाला जातो, प्रकट करितो राग म्हणुनी !
पहा आकाशीं गे सुभग तरुणी, या दिनकर ---
प्रभेच्या लालीने खुलत असती हे जलधर !
जसे क्रोडाशैल त्रिदशललनांचे तलपती !
जशीं केलिद्वीपें अमरमिथुनांचीं चमकती !
जिथें सौन्दर्याची तरुणि ! परमा कोटि विलसे,
जिथें आनन्दाची अनपकृत ती पूर्तिहि वसे,
अशा या आकाशोदधिमधिल या द्वोपनिचयीं
रहायाचें तूझ्या अभिमत असें काय ह्रदयीं ?
मलाही या पृथ्वीवरिल गमतें गे जड जिणें !
इथें या दुःखांचें सतत मनुजांला दडपणें !
इथें न्यायस्थानीं अनय उघडा स्वैर फिरतो !
नरालागीं येथें नरच चरणांहीं तुडवितो !
म्हणोनि, आकाशोदधिमधिल त्या द्वीपनिचया
निघाया, टाकूं या प्लुति अनलनौकेवरुनि या !---
शरीरें जीं दुःखप्रभव मग तीं जातिल जलीं !
सखे ! स्वात्मे द्वीपें चढतिल पहाया वर भलीं !
जरी दुःखाचें हें निवळ अवघें सर्व जगणें,
तरी या देहाचा सुखदचि असे त्याग करणें !
सुखासाठीं एका सतत झटतों आपण जरी,
तरी देहत्यागें सुख अनुभवुं आपण वरी !
अशुद्ध स्वार्थें जीं नयनसलिलें मानुष सदा,
शिवायाचीं देहा मग अपुलिया नाहिंत कदा !
जलस्था त्या देवी, फणिपतिसुता सुंदरमुखी,
स्वबाष्पें या देहांवरि हळूहळू ढाळितिल कीं !
प्रवालांच्या शय्ये निजवितिल त्या देवि अपणां,
प्रवालांला ज्या हा त्वदधरगडे ! जिंकिल पण;---
तशी मोत्यांची त्या पसरितिल गे चादर वरी,
सरी ज्या मोत्यांना न तव रदनांची अणुभरी !
शिराखालीं तुझ्या भुज मम गडे ! स्थापितिल हा,
तसा माझ्या कण्ठीं कर तव सखे ! सुन्दर अहा !
जलस्था त्या देवी चरण अपुले गुंतवितिल,
मुखें लाडानें त्या निकट अमुचीं स्पर्शवितिल !
अशा थाटानें त्या निजवितिल गे सारतलीं,
नसे याचेमध्यें नवल विमले ! जाण मुदलीं,
जरी या रीतीचें शयन अपुलें योग्य न इह ।
नरांच्या जिव्हां तें म्हणतिल जरी पाप अहह !---
पयःस्था त्या देवी, फणिपतिसुता पंकजपदी,
स्वयंभू सूष्टीचे नियमचि सदा मानीति सुधी.
स्वयंभू सृष्टीचे नियम सुधखं पाहत असे
नराच्या ऐसा या कवण दुसरा मुर्ख गवसे ?
पयोदेवी तूझा बघूनी कबरीपाश निखिल
स्ववेणीसंहासा धरतिवरतीं त्या करतिल;---
तुझी नेसायाची बघूनि सगळी मोहक कला
स्ववस्त्रप्रावारीं उचलतिल गे ती अविकला.
कदाचित्‍ त्या देवी, अणि, फणिमणींच्या पण मुली,
सजीव प्रेतें तीं करितिल गडे ! दिव्य अपुलीं !---
पयोदेवी तेव्हां विचरशिल तूं सागरतलीं ;
तुझे संगें मीहो विचरित पयोदेव कुशली !
प्रवालांची तेथें विलसित असे भूमि सुपिक,
पिकें त्या मोत्यांची विपुल निघती तेथ सुबक,
सुवर्णाचीं झाडें, वर लटकती सुन्दर फळें
फुलें हीं रत्नांचीं; बघुनि करमूं काळ कमळे !
समुद्राच्या पृष्ठीं सखि ! बघत बालार्कसुषमा
उषीं बैसूं, त्याच्या अनुभवित मंदौष्ण तिरमा
धरूं दोघे वस्त्रा, जवपवन कोंडूं अडवुनी,
शिडाच्यायोंगें त्या फडकत सरू सिंधुवरुनी !
कधीं लीलेनें तूं बसशिल चलद्देवझषकीं,
फवारे तो जेव्हां उडविल जलाचे मग सखी---
तघीं दावायाला तुजसि मघवा प्रेम अपुलें,
स्वचापाचें तुझेवरि घरिल गे तोरण भलें !
कधीं कोणी राष्ट्र प्रबल दुसर्‍याला बुडविण्या,
जहाजें मोठालीं करिल जरि गे सज्ज लढण्या;
तरी सांगोनीयां प्रवर वरुणाला, खवळवूं
समूद्रा तेणें त्या सकळ खलनौका चूथडवूं !
गुलामां आणाया गिघतिला कुणी दुष्ट नर ते,
तरी त्यांचीं फोडूं अचुक खडकीं तीं गलबतें !---
नरांलागीं त्या गे त्वरित अधमां ओढुनि करीं
समुद्राच्या खालीं दडपुनि भरूं नक्रविवरीं !
प्रकारें ऐशा या जरि वरुणराज्यांत कुशले !
वसूं आनंदानें समयगणति जेथ न चले;
तशीत्या आकाशोवधिमधिल त्या द्वीपनिचयीं
शिरीं त्या मेरूच्या विलसत असे नन्दनवन;
अधस्तात्‍ शोभे ती अमरनदि तद्‍बिम्ब धरुन;
वनीं त्या देवांच्या सह अमृत तें प्राशन करूं;
तशीं रम्भासंगें चल ! सुरनदीमाजि विहरूं !
कवी -
केशवसुत
- शिखरिणी
- डिसेंबर १८८७
