त्याला नाही कदर

माथी झाला सुरु
पिंगा काळा निळा;
एकाएकी अस्मानाची न्यारी झाली कळा

आता जाऊ कसं :
वै-यावाणी असं -
उराशिराला झोंबत आलं वारं येडं पिसं

ओला झाला पदर
साडी चोळी सदर
दगा दिला या दुस्मनानं त्याला नाही कदर


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

पावसाळा

चिंब झाली पावसाने भोवती रानोवनें
वर्षती येथे सखीची पावसाळी लोचनें.

नाचती पर्णांमधूनी स्वैर थेंबांच्या सरी,
तेवि वस्त्रांतूनी हीची मुक्तमाला नाचरी.

हालते आहे कळीची पाकळी अन पाकळी
चुंबनाधीरा घरी ही नाचरी ओष्ठावली.

स्वच्छ माझ्या अंगणीची केळ हाले राजसा;
रंग हिचा गौर आहे केळपानाचा जसा.

हा जलाचा पाट दावी थाट वीजेचा असा
आसवांचा पूर येथे अंतराचा आरसा

दूरश्या शेतांत कोणी चालविली लावणी
आणी येथे आत झाली भावनेची पेरणी

यायचें येवो कधीही धान्य शेतीचें घरी
हे बघा, आधीच आले पीक प्रीतीचे घरी


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

तुला किनी गऽ

अशी कुठेही नको बसू
‘मळा कुणाचा?’ नको पुसू
नको नाचवू तुझा रुपेरी गोफ असा हा तसू तसू
गऽ नको हसू !

अशी कुठेही नको शिरु;
अशी धिटाई नको करु;
मला गव्हाळी, तुला नव्हाळी, तु-यातु-यांना नको धरु,
गऽ नको फिरु !

नको फिरु या वनोवनी
तुझ्या अशा या नवेपणी
तुला किनी गऽ सखू, असावा नव्या शिणेचा कुणी धनी !
(मी जसा किनी !)


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

सांज हासली !

सांज हासली,सजणे, सांज हासली !

वाद हा जरा
थांबवू पुरा
विसावली परस्परात ऊनसावली!

संपवूचना
वेगळेपणा
विभक्त पाखरे पुन्हा निडात भेटली!

भोवती मुके
दाटले धुके
घरात एक मी नि, सखे, तूच एकली !


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

हे जीवन

चिरदाहक चिंतनात चढते – चढते जीवन झुलले, रे!
कसले जीवन, आता नुसते – नुसते मरणच उरले, रे!

झडली पाने पुष्पे पहिली :
काट्यांची खाईच राहिली :
जीर्ण, गलित पर्णातच फुलते – फुलते गुलाब पुरले, रे!

वीज हरवली : उरले वादळ,
दिवाच विझला : उरले काजळ,
हताश ह्रदयामधून पुरते – पुरते तिमिरच भरले, रे!

शून्य मनाने बसलो वाचित
तिमिरामधले निर्दय संचित
संवेदन नसताही नुसते – नुसते मन हुरहुरले, रे!

कसले जीवन, आता नुसते – नुसते मरणच उरले, रे!


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

तुटू दे !

जीवावर बांधव सारे उठलेत – उठू दे !
संबंध दिखाऊ सारे तुटलेत – तुटू दे !

उद्दाम, अघोरी, स्वार्थी, घनघोर जगाला
पाहून उदासी डोळे मिटलेत – मिटू दे !

व्याकुळ, करंट्या, माझ्या गततेज जिवाला
पाहून पुराणे प्रेमी विटलेत – विटू दे !

आघात किती सोसू मी दिनरात मुक्याने :
हा ऊरच आवेगाने फुटणार – फुटू दे !

हे जीवन : याची यांना पण किंमत नाही :
हे रक्त तुझे : लोकांची पण भ्रांत फुटू दे !

अद्याप किती, रे जीवा फिकीरीत पडू मी
हा बद्ध भुकेला आत्मा सुटणार – सुटू दे !


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

चुकलेले कोकरु

दोष कुणाचा, तूच पहा, न कळतच घडल्या चुका :
वाट शोध शोधली : शेवटी थकून बसलो मुका.
ऐल कळेना, पैल दिसेना : बघ, सापडलो इथे
गहन घोर तिमिरांत एकला बन-ओसाडीमधे.

कुणीच नाही काय नेणत्या पतिताला आसरा?
कुठेच नाही दिसत, अरेरे, बुडत्याला कासरा!
घरट्याखाली पडले इवले बिनपंखी पाखरु;
हुरहुर बघते कळपामधले चुकलेले कोकरु

तळमळलो, व्याकुळलो, आणिक सभोवार देखले;
हाक घातली : पुन्हा पुन्हा पण पडसादच ऐकले
जिवास होता तुझा भरवसा : फोल ठरविलास ना!
उमेद खचली, आणि तनूची निमालीच चेतना

मायमाऊली, नकोस हयगय गरिबाविषयी करु!
चुकलो असलो तरी शेवटी तुझेच मी लेकरु


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

प्रेमपीठ

तू कलावती कमला, आणि सांब शंकर मी
वैभवे हवीत तुला, अन असा दिगंबर मी
अन असून तू जुलुमी पाहिजे तुला समता
आडवू नको, सजणे, भाळलो तुझ्यावर मी

प्रेमळास आवडली का कधी तरी समता
गऽ, परस्परांमधला भेद हीच सुंदरता
मी जरी चुका करतो राग तू नको मानू
गऽ, चुकीशिवाय कुठे वाढते खरी ममता!

दूर ती जरी इवली चंद्रकोर चंदेरी
गर्द या वनांत तरी धुंदफुंद अंधेरी
ती चकाकती सगळी दूर राहिली दुनिया
या तमामध्ये वसवू प्रेमपीठ शृंगेरी


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

किती

आली अनंतरंगी सारी वसंत-सेना
या श्रांत शांत झोपी गेल्या परंतू मैना
आता कशी घुमावी लावण्यगीतिका ही?
आला वसंत : माझी झाली परंतू दैना!

माझ्या खुळ्या मना, रे, हा व्यर्थ सर्व दंगा!
चित्रे नको चितारू, अस्पष्ट शब्दरंगा!
कोठे सरस्वती? ही मनु कशी त्रिवेणी?
अव्यक्त राहिली का ही आरुणी अनंगा?

आता कशी पुराणी भाषा कशी धरावी?
निःशब्द जीवनाला वाचा कधी फुटावी?
सांगा, कधी निघावे हृद्बंध, विश्वदेवा?
टाकू किती उसासे? आशा किती धरावी?


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

खरी प्रीती

हासावी विधुसंगती विधुकला
होते तसे जीवन
मी होता नवरत्न हार रचला
गुंफुन आकाशकण
डोळ्यांना भलतीच भूल पडली
अन धुंद आली मना
मोहाच्या पटलात एक गमली
तू मूर्त देवांगना
प्रीती मागितली खरी, पण खरी प्रीती मिळली कुणा?

आता मात्र पुरा प्रकाश पडला
सारेच हे वेगळे
आहे माळ उभा भकास पिवळा
लोपून गेले मळे
जावा भास जुना म्हणून फिरलो
तो होत नाही कमी
सारे जीवन डावलून बसलो
येऊन खेड्यांत मी
प्रीतीच्या मुलुखांतली मग पुन्हा आता नको बातमी


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

राजसा, आता

राजसा,
आता
कुणाची चोरी !

जरासा थांब
सख्या, तू सांब
उमा मी गोरी !

कशाची लाज:
बुडाली आज
जगाची थोरी

कशाची रीत
उफळली प्रीत
करीत शिरजोरी

धरू ये फेर
इथे चौफेर
हवा ही भोरी


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

ती कळी आणि ती साखळी

फुलून हसताच तूला मी दिली नवी कळी
खुडून एक एक तू झुगारलीस पाकळी
कितीतरी जपून मी दुवा दुवाच जोडला
करून घाव तू मधे दुभंगलीस साखळी

सुरंग कोवळी कळी, कशी जुळेल ती पुन्हा?
जुळेल एकदा, तरी कशी फुलेल, सांग ना?
दुवा दुभंगलास तू, कसा मी अभंग करु?
पुन्हा अखंड साखळी कशी जुळेल, साजणा!

विशीर्ण, जीर्ण पाकळ्या तशाच वेचते पिशी
दुभंग साखळी तरी जपून ठेवते अशी
कळी तशीच साखळी विलोकते पुनःपुन्हा
पुसून ऊन आसवे विसावंते कशीबशी


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

हुरहूर

मी धरुं धिरावा कसा? वखत हा असा
दे मला जरा भरवसा, हरिणपाडसाऽऽ रे!

हरवला सखा सोबती
हुरहुरू बघावं किती?
थरथरुन किती मी भिले बघून हा ससाऽऽ रे!

ही समदी शेती सुनी
भवताली नाही कुणी
मग फिरुं कशी मी अशी नवी राजसाऽऽ रे!

नवतीत शोक आगळा
बघ, भरुन आला गळा
आतले कुणाला पुसू मुक्या दशदिशाऽऽ रे!


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

ओढ

स्वार्थसंगर हा म्हणा अथवा म्हणा व्यवहार की
चालली हिरहीर अन किरकीर ही तर सारखी
ओरडो विव्हळो कुणी तुडवून या पतितांस हे
धावतात पुढे पुढे सगळे करून धकाधकी

येथल्या मुलखात मी तर एक वाटसरु नवा
मानवेल कशी मला पण येथली जहरी हवा?
स्नेहशून्यच लोक हे सलगी करु भलती कशी?
देश हा परका इथे ममतेस मोबदला हवा

चाललो इकडून मी तिकडे असाच किती तरी
शेवटी पण ही कधी सरणार सांग मुशाफिरी!
एक आपुलकी हवी, असला नको परकेपणा
लागली हुरहूर रे, पण पोहचेन कधी घरी?


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

फार नको वाकू

फार नको वाकू
जरी उंच बांधा
फार नको झाकू
तुझा गौर खांदा

दोन निळे डोळे
तुझे फार फंदी,
साज तुझा आहे
जुईचा सुगंधी

चित्त मऊ माझे
जशी रानकाळी
धुंद तुझी आहे
नदी पावसाळी

श्वास तुझे माझे
जसा रानवारा
प्रीत तुझी माझी
जसा सांजतारा


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

नेमके परत जाताना

भेटताच, मी हासते जुई सारखी :
राहतेच तरीही त्यांची ती नजर जरा पारखी

मी पुन्हा पुन्हा सारखी पाहते, गडे !
ते परंतू, बाई, डोळे वळवितात, दुसरीकडे !

मी पुसले काही तरी नवे अन जुने
तेवढेच चोरावाणी चुकवितात गऽ बोलणे !

का सदाकदा धरतात अबोला असे ?
सारखे, तरी इतरांशी बोलतात, बाई, कसे ?

छे ! कसा सहू मी असा दुरावा मुका ?
चांगलेच सारे सारे, वाईट फक्त मीच का?

मग, दूर मुक्याने बसून बघते जरी,
नेमके परत जाताना हसतात कशाला तरी ?


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

कशाला, सखू, रुसावंऽ तरी!

हा पदर शिरावर, नव्या उरावर तुला गळाभर सरी
कशाला, सखू, रुसावंऽ तरी!

तू लावण्याची कळा
नजरेत कसब आगळा
उरानुरावर नवी नव्हाळी, चिरी कपाळी जरी
कशाला, सखू, रुसावंऽ तरी!

ये उगीच जरासं रुसू
अन मुक्यामुक्यानं बसू
मधेच खुदकन हसू नये तू अशा पराण्या घरी
कशाला, सखू, रुसावंऽ तरी!

तू नको धिटाई करु
अन लहरी नजरा भरु
हसून जराशी तुझ्या सख्याशी नको करु हिरहिरी
कशाला, सखू, रुसावंऽ तरी!


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

धनगरी गाणे

या माथ्यावरती ठळक चांदण्या नऊ
ही अवती भवती हिरवळ हिरवी मऊऽऽ जी !

ही झुडुपे, झाडे, रानवेल साजरे
चांदणे हिवाळी, मंद, धुंद, झांजरेऽऽ जी !

रानांत भोवती खचून भरले धुके
हातात कोकरू थकून निजले मुकेऽऽ जी !

हुरहुरु नको गऽ, नकोस दचकू, सरू,
चिवचिवते चुकले एक रानपाखरूऽऽ जी !

या झाकळलेल्या सबंध खो-यामधी
कुजबुजते गाणे धुंद एकली नदीऽऽ जी !

हा सबंध माझातुझाच सवता सुभा
भोवती मुक्यानं कळप राहिला उभाऽऽ जी !

या निजल्या मेंढ्या मुक्यामुक्यानं जुनू
हळुवार लावणी हळूहळू गुणगुणूऽऽ जी !


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

पुन्हा

नको ह्रदय हासवूं, पुन्हा हे नको ह्रदय हासवूं

उगवताच सुकली मुळी
फुलविताच सुकली कळी
सरकताच जिरली खळी जळावर – कशी पुन्हा नाचवू?

तू दिलीस वचने जरी
ठरविलीस लटकी तरी
जी मुळांत नव्हती खरी प्रीत ती नको पुन्हा भासवू

ही नकोच भलती हमी
पहिलीही नव्हती कमी
भरभरुन पुनरपि सुरंग नंतर नको पुन्हा नासवूं


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

कोण, कुठे आहेस तरी!

उगाच फिरते तरल कल्पना बहुरंगी अनिवार पिशी
वस्तुशून्य प्रणयांत अशी

फलकावर फिरवली कुंचली स्वैर गतीने कशी तरी
चित्र निघाले रम्य परी

आवरतो पण तरी चालतो पुनःपुन्हा मी पुढे पुढे
कुण्या तरी चांदणीकडे

निशीगंधाचा परिमळ भरला फूलच नाही दिसत तरी
ही भरली हुरहूर उरी

धुक्यांत भरले मधुर चांदणे, दिसतच नाही कोर कशी?
ढगांत दडली चोर जशी

पुरे तुझी अव्यक्त त-हा, तुलाच भुलला जीव पुरा
कधी सांग येशील घरा?

तुझेच, ललिते, अधीरतेने चित्र चिंतितो परोपरी!
- कोण कुठे आहेस तरी!


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ