मुका

मुका झालो वाचा गेली ॥धृ॥

होतो पंडित महाज्ञानी । दशग्रंथ षड्‍शास्त्र पुराणी ।
चारी वेद मुखोद्‍गत वाणी । गर्वामध्ये झाली सर्व हानी ॥१॥

जिव्हा लांचावली भोजना । दुग्ध घृत शर्करा पक्वान्ना ।
निंदिले उपान्ना । तेणे पावलो मुखबंधना ॥२॥

साधुसंतांची निंदा केली । हरिभक्‍तांची स्तुती नाही केली ।
तेणे वाचा पंगू झाली । एकाजनार्दनी कृपा लाधली ॥३॥ 


रचनाकर्ते - संत  एकनाथ

एडका

एडका मदन तो केवळ पंचानन ॥धृ॥

धडक मारिली शंकरा । केला ब्रह्मयाचा मातेरा ।
इंद्रचंद्रासी दरारा । लाविला जेणे । तो केवळ पंचानन ॥१॥

धडक मारिली नारदा । केला रावणाचा चेंदा ।
दुर्योधना मारिली गदा । घेतला प्राण । तो केवळ पंचानन ॥२॥

भस्मासुर मुकला प्राणासी । तेचि गती झाली वालीसी ।
विश्वामित्रासरिखा ऋषी । नाडिला जेणे । तो केवळ पंचानन ॥३॥

शुकदेवांनी ध्यान धरोनी । एडका आणिला आकळोनी ।
एकाजनार्दनी चरणी । बांधिला जेणें । तो केवळ पंचानन ॥४॥


रचनाकर्ते - संत  एकनाथ

फकिर

हजरत मौला मौला । सब दुनिया पालनवाला ॥१॥
सब घरमो सांई बिराजे । करत है बोलबाला ॥२॥
गरीब नवाजे मै गरीब तेरा । तेरे चरणकु रतवाला ॥३॥
अपना साती समजके लेना । सलील वोही अल्ला ॥४॥
जीन रूपसे है जगत पसारा । वोही सल्लाल अल्ला ॥५॥
एकाजनार्दनी निजवद अल्ल। आसल वोही बिटपर अल्ला ॥६॥


रचनाकर्ते - संत  एकनाथ

वाघ्या

अहं वाघा सोहं वाघा प्रेमनगारा वारी ।
सावध होऊनी भजनी लागा देव करा कैवारी ॥१॥

मल्लारीची वारी माझ्या मल्लारीची वारी ॥धृ॥

इच्छा मुरळीस पाहू नका पडाल नरकाद्वारी ।
बोध बुधली ज्ञान दिवटी उजळा महाद्वारी ॥२॥

आत्मनिवेदन रोडगा निवतील हारोहारी ।
एकाजनार्दनी धन्य खंडेराव त्यावरी कुंचा वारी ॥३॥ 


रचनाकर्ते - संत  एकनाथ

रामाचा पाळणा

जोजोजोजो रे कुलभुषणा ॥ दशरथनंदना ॥
निद्राकरिबाळा ॥ मनमोहनारामालक्ष्मणा ॥ धृ० ॥

पाळणा लावियेला अयोध्येंसी ॥
दशरथाचे वंशीं पुत्र जन्मले हृषिकेशी ॥
कौसल्येचे कुशीं ॥ १ ॥

रत्नजडीत पालख ॥ झळके अमोलिक ॥
वर ते पहुडले कुळदीप ॥ त्रिभुवननायक ॥ २ ॥

हालवी कौसल्या सुंदरी ॥ धरूनी हस्तीं दोरी ॥
पुष्पे वर्षती सुरवर ॥ गर्जति जैजैकार ॥ ३ ॥

विश्वव्यापका रघुराया ॥ निद्रा करि रे सखया ॥
तुजवरी कुरवंडी करूनिया ॥ सांडिन आपुली काया ॥ ४ ॥

येउन वसिष्ट सत्वर ॥ सांगे जन्मांतर ॥
राम परब्रह्म साचार ॥ सातवा अवतार ॥ ५ ॥

याग रक्षुनियांअबधारा ॥ मारुनि निशाचरा ॥
जाईल सीतेच्या स्वयंवरा ॥ उत्धरि गौतमदारा ॥ ६ ॥

परणील जानकीस्वरूपा ॥ भंगुनियां शिवचापा ॥
रावण लज्जित महाकोपा ॥ नव्हे पण हा सोपा ॥ ७ ॥

सिंधूजलडोहीं अवलीला ॥ नामें तरिली शिळा ॥
त्यांवर उतरूनी दयाळा ॥ नेशी वान्नरमेळा ॥ ८ ॥

समुळ मर्दुनी रावण ॥ स्थापिला बिभीषण ॥
देव सोडविले संपूर्ण ॥ आनंदेल त्रिभुवन ॥ ९ ॥

ऐशीं चरित्रे अपार ॥ करील मनोहर ॥
इतुकें ऐकोनी ॥ उत्तरा राहिलें रघुवीर ॥ १० ॥

रामभावाचा भुकेला ॥ भक्ता अधिन झाला ॥
दासविठ्ठले ऐकिला ॥ पाळणा गाईला ॥ ११ ॥

जाणिव

सांध्यरसाने रंगत रंगत
वाहत होता कोमल वारा
अवकाशाचे अंतर उजळत
उमटत होती एकच तारा

तू आणिक मी बसून तेथे
बोलत होतो सहजच काही
सहजच सारे वाटत नव्हते
त्या दिवशी पण तुला मलाही

उमजत नव्हते हे की ते वा
ती तर सजणे; होती प्रीती
होती प्रीती; परंतु तेव्हा
जाणिव नव्हती, जाणिव नव्हती!

दैवगतीने वाहत वाहत
अनेक वर्षांनंतर सजणी
असेच आलो, बघ अनपेक्षीत
आपण दोघे एक ठिकाणी!

पुन्हा तू नि मी बसलो येथे
बोललीस तू, मी पण काही
सहजच वाटत नाही पण ते
आज खरोखर तुला मलाही

अजाण होतो मागे आपण
नव्हती जाणिव होती प्रीती
उरली आहे आज, सखे पण
जाणिव नुसती, जाणिव नुसती !


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ

तूंच भिला तर

कुजबुजतो तो आहे विकृत
मुकाच बसला आहे तो मृत

कर हिरिरीने अन त्वेषाने
आवेशाने उंच तुझा स्वर
गगन धरेला कंपवून तू
प्रतिरोधाचे आवाहन कर

चिडून आता तुझ्या सकलही
शक्तीने अन या दुष्टांवर
न घाबरता न चळताना
घाल तुझा हा घाव अनावर

भिऊ नको रे! तूच भिला तर
बुडेल लवकर जग हे सारे
हे होतीलच विजयी दुर्जन
अगणित सज्जन अगतिक सारे

तूच भिला तर या जगतावर
दिसेल सत्यच खोट्यावाणी
तूच भिला तर कपटी खोटे
ख-याप्रमाणे म्हणेल गाणी

तूच भिला तर बघ वाढेलच
मत्त खळांची रुधिरपिपासा
विश्वजयाची खळ अधमांची
न शमणारी दुष्ट दुराशा

सत्य पुकारत झगडत झगडत
हाका मारत जागोजागी
ही चिरनिद्रा जगदांतर्गत
नीतिमती कर सत्वर जागी

कुजबुजतो तो आहे विकृत
मुकाच बसला आहे तो मृत


कवी - ना. घ. देशपांडे
कवितासंग्रह - शीळ