आखजी

आखजीचा आखजीचा
मोलाचा सन देखा जी
निंबावरी निंबावरी
बांधला छान झोका जी
माझा झोका माझा झोका

चालला भिरभिरी जी
माझा झोका माझा झोका
खेयतो वार्‍यावरी जी
गेला झोका गेला झोका

चालला माहेराले जी
आला झोका आला झोका
पलट सासराले जी
माझा झोका माझा झोका

जीवाची भूक सरे जी
भूक सरे भूक सरे
वार्‍यानं पोट भरे जी
आला वारा आला वारा

वार्‍यानं जीव झुले जी
जीव झुले जीव झुले
झाडाची डांग हाले जी
डांग हाले डांग हाले

नजर नहीं ठरे जी
झाली आता झाली आतां
धरती खालेवर्‍हे जी
आंगनांत आंगनांत

खेयती पोरीसोरी जी
झाल्या दंग झाल्या दंग
गाऊनी नानापरी जी
झाला सुरू झाला सुरू

पहिला माझा पिंगा जी
फुगड्यांचा फुगड्यांचा

चालला धांगडधिंगा जी
दारोदारीं दारोदारीं
खेयाची एक घाई जी
घरोघरी घरोघरीं

मांडल्या गवराई जी
गवराई गवराई
सजव सजवल्या जी
संगातीनी संगातीनी

बोलव बोलवल्या जी
बोलवल्या बोलवल्या
टिपर्‍या झाल्या सुरूं जी
टिपर्‍याचे टिपर्‍याचे

नादवले घुंगरू जी
कीती खेय कीती खेय
सांगूं मी काय काय जी
खेयीसनी खेयीसनी

आंबले हातपाय जी
चार दीस चार दीस
इसावल्या घरांत जी
आहे पुढें आहे पुढें

शेतीची मशागत जी
सन सरे आस उरे
आखजी गेली व्हय जी

सांग सई सांग सई,
आखजी आतां कही जी?


कवयित्री – बहिणाबाई चौधरी

तिलगूळ

देणे घेणे इथे कुणी हो कुणाला ?

गुणांनी गुणांला गुणायचे !

अधिकाची पेठ इथे उण्यातून

इथे कडूतून गोडपना

पिकल्या शेताचे सुरू इथे खेळ

मापणार खूळे मापोते ते !

अवघ्या भावांचा झाला इथे काला

अवघ्यांचा धाला जीव इथे

तरी हा एवढा घ्यावा तिलगूळ

हवे तर खूळ म्हणा माझे !


कवी - ग. ह. पाटील
कवितासंग्रह -  लिंबोळ्या

बळ

दुबळ्याचे बळ माझे ते कितीक !

तरी कवतुक झाले किती !

दरिद्र्याचे घरी लुटिले भांडार

देउन कुबेर-मोठेपना

अज्ञानाचा बुक्का लावून कपाळा

ज्ञानाचा सोहळा केला तुम्ही

वाळवंटी तुम्ही पिकविला मळा

माझी किती कळा जाणे मीच !

जड झाले भारी भलाईचे ओझे

कसे रीण माझे फिटणार?


कवी - ग. ह. पाटील
कवितासंग्रह -  लिंबोळ्या

नाहीतर उरी फुटशील !

चिमुकल्या अरे गोजिर्‍या पाखरा,

झाला का पिंजरा नकोसा हा ?

का रे थरथर असा कापतोस?

का रे पाहतोस दीनवाणे ?

छळ होतो तुझा ठाऊक हे मला

परी तुझा गळा थांबला का?

कधीतरी तुझी होणार सुटका

निःश्वास असा का सोडितोस ?

गाऊ ह्रदय मोकळे तू करी

नाहीतर उरी फुटशील !


कवी - ग. ह. पाटील
कवितासंग्रह -  लिंबोळ्या

जिद्दी कोंबडी

चम्प्याने एकदा कोंबडी विकत घेतली..

आणि तिला एका पिंजर्यात बंद केलं..

पण कोंबडी तर जिद्दी होती..लगेच मागच्या बाजूने निघून गेली..

चम्प्याने तिला पकडला आणि परत पिंजर्यात टाकलं..

पण कोंबडी तर जिद्दी..परत मागच्या बाजूने निखून गेली..

चम्प्याला आला राग..त्याने त्या कोंबडीला पकडलं आणि कापून खाऊन टाकलं..

पण कोंबडी तर जिद्दी होती........

चुल्हा पेटता पेटेना !

घरीं दाटला धुक्कय

कसा हाटतां हाटेना

माझे डोये झाले लाल

चुल्हा पेटतां पेटेना

चुल्हा किती फुका फुका

लागल्या रे घरामंधी

अवघ्याले भुका भुका

आतां सांपडेना हातीं

कुठे फूकनी बी मेली

कुठे पट्टवकरीन-

'नूरी, पयीसन गेली.

आतां गेल्या सरीसनी

पेटीमंधल्या आक्काड्या

सर्व्या गेल्या बयीसनी

घरामधल्या संकाड्या

पेट पेट धुक्कयेला,

किती घेसी माझा जीव

आरे इस्तवाच्या धन्या !

कसं आलं तुले हींव !

तशी खांबाशी फूकनी

सांपडली सांपडली

फुकी-फुकीसनी आग

पाखडली पाखडली !

आरे फूकनी फूकतां

इस्तो वाजे तडतड

तव्हां धगला धगला

चुल्हा कसा धडधड

मंग टाकला उसासा

थोडा घेतला इसावा

एकदांचा आदयला

झट चुल्ह्यावर तावा

आतां रांधते भाकर

चुल्ह्यावर ताजी ताजी

मांघे शिजे वजेवजे

मांगचुल्हीवर भाजी

खूप रांधल्या भाकरी

दुल्ळी गेली भरीसनी

मंग हात धोईसनी

इस्त्यावर पडे पानी

इस्त्यावर पडे पानी

आली वाफ हात लासे

तव्हां उचलता तावा

कसा खदखदा हांसे !


कवियत्री - बहीणाबाई चौधरी

कुर्‍हाडीच्या दांड्या

कुर्‍हाडीच्या दांड्या, सांभाळ सांभाळ

का रे होसी काळ गोतास तू ?

किती झाले ठार, किती जायबंद

तुझे भाईबंद शस्त्रे तुझ्या !

वृथा तुझी प्रौढी, गर्व-अहंगण्ड

उदंड तू दण्ड भोगशील !

देत मी इषारा, सावध सावध !!

नको आत्मवध करू ऐसा !

उलटेल शस्त्र उफाळून थंड

त्यात शतखंड होशील तू !


कवी - ग. ह. पाटील
कवितासंग्रह -  लिंबोळ्या