पंचप्राण

तेज पांढरे सांडत होते कृष्ण निळ्या लाटांत.

नांव आमुची वहात चाले वार्‍यावर भडकून

प्राणभीतीने जवळ येउनी मज बसला बिलगून

"पोहण्यास मज , भाऊ,येतें भिंवू नको बघ आंता."

धीराचे किति शब्द बोललों कांपतची तरि होता.

काळ-लाट तो एक येउनी नाव उलथुनी गेली !

फोडुनिया हंबरडा त्यानें काया मम वेढियली.

क्षण हृदयाचे स्पंदनही जणु बंद जाहलें आणि-

-विकार सगळे गोठुनि झालो दगडाचा पुतळा मी !

"याला धरूनी मरणे, कां जगणार लोटुनी याला ? "

विचार मनिंचा विजेसारखा मनांत चमकुन गेला.

दगडाच्या पुतळ्याने झर्कन नेले दगडी हात;

कमरेची ती मिठी हिसडुनी लोटियला लाटांत !

'दा-आ-आ-दा' शब्द करूणसा लाटांमधुनी आला ;

भुतासारखा हात पांढरा लाटावर क्षण दिसला.

दगडाचे पारि डोळे होते - कांही न त्याचे त्यांना !

करही भरभर कापित होते उठणार्‍या लाटांना !

वळुनि पाहिलें-काळ्जांत जी धड्की बसली तेव्हा,

भूत होउनी उरावरी ती बसते केव्हा केंव्हा !

कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
- ६ फेब्रुवारी १९२६

जोडपे

तो आणि ती शय्येवरी होती सुखानें झोंपली;

आपापल्या किति गोडशा स्वप्नांत दोघे गुंगली.

जिव भाळला होता तिचा ज्याच्यावरीअ लग्नाआधी

तिज वाटले जणु येउनी तो झोंपला शय्येमधी

म्हणुनी तिने कर टाकिला पडला परी पतिंकांठी

क्षणि त्याच कीं पतिही तिचा कंठी तिच्या कर टाकितो.

त्यालाहि स्वप्नीं भेटली त्याची कुणीशी लाडकी;

आनंदुनी हृदयी सुखे कवळावया अपुली सखी--

कर टाकिला त्याने परी पडला तिच्या कंठ्स्थली !

कर कंठि ते जागेपणी बघती तदा आनंदली !


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
 - १४ जानेवारी १९२६

एके रात्रीं

टप टप टप टप वाजत होता पाउस पानावरी

दाटली काळिकुट्ट.शर्वरी,

काळोखांतुनि अंधुक अंधुक उजळत कोठेंतरी,

दिव्यांच्या ज्योति लालकेशरी.

काळोख्या असल्या निर्जन वाटेवरी

जातांना भरते भय कसलेंसे उरीं !

असलीच मृत्युच्या पलिकडली का दरी ?

अज्ञाताच्या काळोख्या त्या दरींत कोठेतरी,

कसले दिवे लालकेशरी ?


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
 - ४ जानेवारी १९२६

ऐरण

घाव घालुनी पहा एकदा सोशिल सारे घण

माझ्या हृदयाची ऐरण !

दु:ख येउनी कधी हिच्यावर कपाळ घे फोडुन !

कण्हतसे शोस-गीत ऐरण

हर्षबाल खिदळुनी करितसे स्वैर कधी नर्तन;

नादती मंजुळ नृत्य्स्व्न.

प्रीतिदेवता लाथ हाणितां ध्वनी उठे भेदुन;

हळवा सूर घुमवी ऐरण.

कुणि कधीं येउनी घाला येथे घण;

सौदर्य-ज्योतिचे उडतिल तेज:कण!

या अशा कणांचे गीत-हीर बनवुन,

घाव घालिता, हार हिर्‍यांचा तुम्हालाच अर्पिन !

असली माझी ही ऐरण !


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
- १२ डिसेंबर १९२५

नि:श्वासगीत

प्रेमाचें मजला नकोच आतां नांव !

कां व्यर्थ कांचणी, फसवुनि भोळा जीव ?

हांसली मंद मधु पाहुनि कोणी रमणी.

भुलविलें जिवाला कुणि साखरबोलांनीं !

रंगवीत मोहन चित्र मंद हास्याचें,

गुंगीत आठवुनि गीत गोड बोलांचे ,

कंठणे तळमळत भकास सारी रात;

ढग खिन्नपणाचे दाट हृदयिं जमतात !

हांसती पांढ्र्‍या तारा काळ्या राती

नि:श्वास सोडणे लावुनि दृष्टी वरती !

'त्या' मुखचंद्राचें एकच वेड जिवाला

लावुनी जीव हा उदास रडवा केला

तिजसाठी दुखविला बापुड्वाणा ऊर;

ती असेल चुंबित तिच्या जिवाचा प्यार !

छे ! नकोच मजला तें प्रेमाचे नांव !

बंबाळ विवळतो भोळा हळवा जीव !


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
- २३ जुलै १९२५

सावल्यांचे गाणें

तेजाची आम्ही बाळे,

रूप जरी अमुचें काळें !

लहान वा कोणी मोठी

ससेमिरा अमुचा पाठी !

जनी स्मशानीं कुठे तरी,

अशी तरळतों पिशांपरी.

मेघांच्या काळ्या पंक्ती

निळ्या नभीं जेव्हां फिरती

राक्षसरूपांना धरुनी

मंद मंद आम्ही फिरतों;

निळ्या जळा काळें करितों

पीतारुण संध्या बघुनी

वंदन दिर्घ सरूं पडुनीं !

मग येई रजनीमाई

पदराखालिं अम्हा घेई.

चांद्ण्यांत अमुची माया

भुताटकी गमते हृदया.

पांढुरक्या तेजांतून

कुठें कुठे बसतों दडुन.

पांढुरक्या वाटेवरुनी

एकलेच फिरती कोणी,

लपत छपत पाठुनि त्यांच्य़ा

फिरत असूं आम्ही वेड्या !

पानांचें पसरुनि जाल

आणिक पारंब्या लोल,

वट कोणी ध्यानस्थ बसे;

मंद अनिल त्या डुलवितसे.

मग अमुचीं रुपे डुलति;

बाळांना बागुल दिसती



जुनाट हे पड्के वाडे,

पर्णहीन त्यांतिल झाडें

धवल चंद्रिका रंगविते;

आम्ही मग त्यांतील भुतें !

जर का कुणि चुकुनी आला

वाटसरू रात्रींमधला,

बघुनि विकट अमुचे चाळे

चरकुनि तो मागेंच वळे !

प्रेम स्थल अमुचें एक;

त्यासाठी विसरुनि भूस,

दाहि दिशा मागुनि फिरणें

ही अमुची वेडी प्रीत

झिडकारा - मारा लाथ !


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
- १२ मे १९२५

एक स्वप्न

रमणिला कवळुनि हृद्यीं । असें मी जाहलों दंग ;

स्वप्न तो गूढ पाहोनी । समाधी जाहली भंग !


गुलाबी गाल रमणीचे । सुकोनी सुरकुत्या झाल्या;

मृदुल घन कृष्ण केसांच्या । लोंबती पांढर्‍या दोर्‍या!

तिच्या त्या गोठल्या नयनी । पाहिलें रूप मी माझें,

पाहुनी जीर्ण मुखडा तो । चरकुनी हृदयिं-मी लाजें.

कांहिसें चरकुनी हृदयी । रमणिला घट्ट मी धरिलें:

गळाले पाश देहाचे । शांत मग श्वासही झाले !

निसटल्या दिव्य दो ज्योती । आमुचे देह सांडून,

तळपुनी नील आकाशी । जाहल्या तारका दोन !

उराला ऊर भिडवोनी । स्तब्ध मातींत पडलेल्या

पाहुनी आपुल्या देहा । खदखदा तारका हंसल्या !

बसुनिया एअकमेकांच्या । सन्निधीं तारका गाती,

'येउं दे काळ काळाचा । तयाची कोण धरि भीती !'

स्वप्न हें गूढ पाहोनी । समाधी जाहली भंग !


कवी - अनंत काणेकर
कवितासंग्रह - चांदरात
 - ऑगष्ट १९२५