.... अरे !
जिन्यांत तर अगदीं अंधार आहे !
अजून आठही वाजले नाहींत, तोंच जिकडे तिकडे अगदीं सामसूम !
ही कोठें बाहेर तर नाहीं गेली ?
- छेः !
दाराच्या फटींतून दिव्याचा अंधुक अंधुक उजेड तर दिसत आहे.
आणि अशा रात्रीच्या वेळेला ती कशाला उगीच बाहेर
- पण हें काय ?
कोणाच्या बरें फुटक्या हदयांतून हा रडका हुंदका बाहेर पडला !
- माझें हदय कसें धडधडायला
- चला, हळूच वर जाऊन दाराच्या फटींतून, आपल्या फाटत चाललेल्या संसाराचें चित्र पाहूं !
- जिवा, असा मधेंच खचून जाऊं नकोस ! आधीं वर चल !
- पहा ! आपला हा संसार नीट डोळे उघडून पहा !
- दारिद्यानें संतापून जाऊन अगदीं त्रासानें अंगावर फेंकलेलें तें फाटकेंतुटकें लुगडें नेसून माझी बायको कशी हुंदके देऊन रडत आहे ती !
तो पहा !
ढणढण जळणार्‍या त्या घासलेटच्या डबड्याशेजारी, आगपिणीनें खाजवून
- बाळ ! नको रे आपल्या चिमुकल्या जिवाला असा नखांनीं ओरबडूंस !
- रक्तानें न्हालेल्या, व मधून मधून आपल्या आईकडे, व दोन - तीन वर्षानीं वडील अशा आंधळ्या बहिणीकडे, केविलवाण्या मुद्रेंनें रडत रडत पाहणार्‍या, माझ्या त्या दोन वर्षाच्या लेंकराकडे पाहिलेंस का ? - काय म्हटलेंस ?
माझी गोदी कशानें अशी आंधळी झाली ? दोन अडीच वर्षे झाली, देवीच्या तडाख्यांतून अगदी मरतां मरतां वांचली !
पण बिचारी जिवाऐवजी डोळेच घालवून बसली आहे !
- एकंदरींत, माझें आयुष्य या गरीब बिचार्‍या आत्म्यांचे हाल हाल करण्यांतच चाललें आहे कीं नाहीं !
- ऐकलेंस ? तिघेंही माझ्या या अस्तित्वाच्या लोखंडी चरकांत सांपडून, कशीं रडक्या स्वरानें मोठमोठ्यानें कण्हत आहेत तीं !
- हा !
- आगपिणीनें कुरतडला जाणारा, अहोरात्र अंधारांत तळमळणारा, व माझ्या हदयाचें हें भिकार डबडें मिळाल्यामुळें हा ढणढण जळणारा !
- अरेरे !
असे हे तीन आत्मे देवाला काय बरें म्हणत असतील ?
- जिवा !
तुला नाहीं का रे ऐकूं येत ?
- अरे !
ते म्हणत आहेत कीं, ' देवा, हा नरक लोक निर्माण झाला !
म्हणूनच आम्ही असे तडफडत आहों बरें ! '
- खरेंच !
माझी बायको लग्नापूर्वी आपल्या श्रीमंत पित्याच्या घरीं, कशी सुखांत आणि आनंदांत होती नाहीं ?
पण शेवटी, स्वर्गात हंसणार्‍या व येथें रडविणार्‍या मंगळानें
- या आनंदानें चिरकाल हंसूं इच्छिणार्‍या मुक्या प्राण्याचा, आपल्या पापकर्मात चिलबिळणार्‍या या दुरात्म्याशी विवाह
- मंगल विवाह !
- लावून दिला !
परमेश्वरा !
तुझी स्वर्गात आनंदानें प्रकाशणारी नक्षत्रें, आह्मां माणसांच्या दृष्टीला, आमच्या मेंदूलाच, रडकी कशीं रे दिसतात !
- बाळांनो !
आपला बाप जन्माला कां आला, म्हणून देवाला विचारीत असेच निरंतर रडत बसा !
- पण मी म्हणतों, या मुलांचें तरी आयुष्य असें दुःखांत कां बरें जावें ? बरोबर !
- कां नाही या मुलांनी तडफडावें !
- अरे !
निष्प्रेमाच्या अत्यंत विषारी जागेमध्ये दारिद्यरसानें अधिकाधिक फोंफावणार्‍या कामवासनेला गोड फळें येतील, का ' कडू जहर ?
- नासकीं अशीं फळें येतील ?
हां, बरोबर विचारलेंस.
मला जर येवढें कळत होतें तर मीं या गरीब बिचारीशीं विवाह करुन तिला अशी दुःखसागरांत कां लोटली ?
- पण जिवा !
या घरांत निर्माण झालेल्या दुःखाला मीच कारण आहें असें मी कधी बरें म्हणत नाहीं ?
- आतां मी विवाहच कां केला, तर बाबा रे, मीच तुला उलट असें विचारतों कीं, पापकर्मात गटांगळ्या खाणार्‍या प्राण्याला कधीं एकटें मरावेंसें वाटेल का ?
- जितके आपल्या मिठींत सांपडतील, तितक्यांना घेऊन तो रसातळाला जाणार !
मग मीच एकटा या जगांत कसा बरें तडफडूं !
देवा !
मीच मंगळ जर जन्माला आलों नसतों - ! !....
जिन्यांत तर अगदीं अंधार आहे !
अजून आठही वाजले नाहींत, तोंच जिकडे तिकडे अगदीं सामसूम !
ही कोठें बाहेर तर नाहीं गेली ?
- छेः !
दाराच्या फटींतून दिव्याचा अंधुक अंधुक उजेड तर दिसत आहे.
आणि अशा रात्रीच्या वेळेला ती कशाला उगीच बाहेर
- पण हें काय ?
कोणाच्या बरें फुटक्या हदयांतून हा रडका हुंदका बाहेर पडला !
- माझें हदय कसें धडधडायला
- चला, हळूच वर जाऊन दाराच्या फटींतून, आपल्या फाटत चाललेल्या संसाराचें चित्र पाहूं !
- जिवा, असा मधेंच खचून जाऊं नकोस ! आधीं वर चल !
- पहा ! आपला हा संसार नीट डोळे उघडून पहा !
- दारिद्यानें संतापून जाऊन अगदीं त्रासानें अंगावर फेंकलेलें तें फाटकेंतुटकें लुगडें नेसून माझी बायको कशी हुंदके देऊन रडत आहे ती !
तो पहा !
ढणढण जळणार्‍या त्या घासलेटच्या डबड्याशेजारी, आगपिणीनें खाजवून
- बाळ ! नको रे आपल्या चिमुकल्या जिवाला असा नखांनीं ओरबडूंस !
- रक्तानें न्हालेल्या, व मधून मधून आपल्या आईकडे, व दोन - तीन वर्षानीं वडील अशा आंधळ्या बहिणीकडे, केविलवाण्या मुद्रेंनें रडत रडत पाहणार्‍या, माझ्या त्या दोन वर्षाच्या लेंकराकडे पाहिलेंस का ? - काय म्हटलेंस ?
माझी गोदी कशानें अशी आंधळी झाली ? दोन अडीच वर्षे झाली, देवीच्या तडाख्यांतून अगदी मरतां मरतां वांचली !
पण बिचारी जिवाऐवजी डोळेच घालवून बसली आहे !
- एकंदरींत, माझें आयुष्य या गरीब बिचार्‍या आत्म्यांचे हाल हाल करण्यांतच चाललें आहे कीं नाहीं !
- ऐकलेंस ? तिघेंही माझ्या या अस्तित्वाच्या लोखंडी चरकांत सांपडून, कशीं रडक्या स्वरानें मोठमोठ्यानें कण्हत आहेत तीं !
- हा !
- आगपिणीनें कुरतडला जाणारा, अहोरात्र अंधारांत तळमळणारा, व माझ्या हदयाचें हें भिकार डबडें मिळाल्यामुळें हा ढणढण जळणारा !
- अरेरे !
असे हे तीन आत्मे देवाला काय बरें म्हणत असतील ?
- जिवा !
तुला नाहीं का रे ऐकूं येत ?
- अरे !
ते म्हणत आहेत कीं, ' देवा, हा नरक लोक निर्माण झाला !
म्हणूनच आम्ही असे तडफडत आहों बरें ! '
- खरेंच !
माझी बायको लग्नापूर्वी आपल्या श्रीमंत पित्याच्या घरीं, कशी सुखांत आणि आनंदांत होती नाहीं ?
पण शेवटी, स्वर्गात हंसणार्‍या व येथें रडविणार्‍या मंगळानें
- या आनंदानें चिरकाल हंसूं इच्छिणार्‍या मुक्या प्राण्याचा, आपल्या पापकर्मात चिलबिळणार्‍या या दुरात्म्याशी विवाह
- मंगल विवाह !
- लावून दिला !
परमेश्वरा !
तुझी स्वर्गात आनंदानें प्रकाशणारी नक्षत्रें, आह्मां माणसांच्या दृष्टीला, आमच्या मेंदूलाच, रडकी कशीं रे दिसतात !
- बाळांनो !
आपला बाप जन्माला कां आला, म्हणून देवाला विचारीत असेच निरंतर रडत बसा !
- पण मी म्हणतों, या मुलांचें तरी आयुष्य असें दुःखांत कां बरें जावें ? बरोबर !
- कां नाही या मुलांनी तडफडावें !
- अरे !
निष्प्रेमाच्या अत्यंत विषारी जागेमध्ये दारिद्यरसानें अधिकाधिक फोंफावणार्‍या कामवासनेला गोड फळें येतील, का ' कडू जहर ?
- नासकीं अशीं फळें येतील ?
हां, बरोबर विचारलेंस.
मला जर येवढें कळत होतें तर मीं या गरीब बिचारीशीं विवाह करुन तिला अशी दुःखसागरांत कां लोटली ?
- पण जिवा !
या घरांत निर्माण झालेल्या दुःखाला मीच कारण आहें असें मी कधी बरें म्हणत नाहीं ?
- आतां मी विवाहच कां केला, तर बाबा रे, मीच तुला उलट असें विचारतों कीं, पापकर्मात गटांगळ्या खाणार्‍या प्राण्याला कधीं एकटें मरावेंसें वाटेल का ?
- जितके आपल्या मिठींत सांपडतील, तितक्यांना घेऊन तो रसातळाला जाणार !
मग मीच एकटा या जगांत कसा बरें तडफडूं !
देवा !
मीच मंगळ जर जन्माला आलों नसतों - ! !....
